Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
LewSzestow,Kierkegaardifilozofiaegzystencjalna
tującPismo,koncentrowałswojąuwagęnaUpadkuiodnowieczłowieka,kiedyczło-
wiekbędziespożywałowocezDrzewaŻycia,jakobiecujeApokalipsa.Nastąpito
raczejwmetafizycznymniżwhistorycznymwymiarze.Niemożemybliżejokre-
ślić,jaksiętoodbędzie,bopoprostuniewiemy,coSzestowmiałnamyśli,powołu-
jącsięnaśw.Jana;powinniśmyuszanowaćjegomilczenie.WkażdymrazieSołow-
jowbył,zdaniemSzestowa,winienniedopuszczalnegobłędu:wynosiłetykękosz-
temsakralnościiskłaniałsięprzedtrybunałemrozumu,takjakkiedyśskłaniałsię
Spinozaiskłaniałasięcałaidealistycznafilozofianiemiecka.
EsejoBierdiajewiejestbardzoznamienny.Hymnynachwałęludzkiejswobody
nadałypismomBierdiajewatonniepohamowanegooptymizmu;gatunekludzki
powołanydowspółpracyzBogiemmiałkiedyśosiągnąć»Bogoczłowieczeństwofl
(Bogoczełowieczestwo);wtymwzględzieBierdiajewmożebyćnazwanyjednym
zlicznychpoprzednikówTeilhardadeChardin.AlewiaraBierdiajewawswobodny
czynprzekształcającyobliczeziemimaswojekorzenieweschatologicznejiapoka-
liptycznejorientacjirosyjskiegoumysłuwdziewiętnastymwiekuiprzedłużalinię
słowiańskiegomesjanizmu.NaostatnichstronachswojejksiążkiRusskajaIdieja,
BierdiajewzachwalapolskiegomesjanistęCieszkowskiegoijegowielotomowedzieło
OjczeNasz,czympotwierdzatenzwiązek.Właśnietakiewygórowanemniemanie
oludzkiejswobodzieinieograniczonychmożliwościachczłowiekawjegodążeniu
dodobrastajesięprzedmiotematakówSzestowa.Podejrzewa,żedlajegoprzyjaciela
swobodajestwybiegiemsłużącymdoprzesłonięciahorroruistnienia.Złotegoświata
pochodzistąd,żeczłowiekjestwolny;człowiekmógłbyćstworzonyjedyniejako
istotawolna-Bierdiajewtaktwierdząc,niewykraczapozadoktrynęchrześcijaństwa.
Tak,alejegonauczycielamibylimistycyniemieccy-MeisterEckhart,JakobBöhme,
AngelusSilesius,którzyutrzymywali,żerodzajruchudialektycznegopoprzedza
stworzeniewszechświata.Ideetychmistykówmiałynatchnąćcałąniemieckąfilozo-
fięidealistyczną,którąwosobachjejprekursorówSzestowwydrwiwa.Według
mistykówniemieckichwolnośćczłowieka,tj.możnośćzła,istniałaprzedpoczątkiem
czasuipochodziodciemnejsiły,przedwiecznegoNic,któreograniczawładzęBoga.
WistocieponadBogiemmistycyumieszczająDeitas,wieczneprawo.Ależtognoza!
-wykrzykujeSzestow.StarającsięutożsamićdobrozBogiem,Bierdiajewuzależnił
Bogaodczłowieka;wwalceprzeciwkociemnej,odwiecznejnicościczłowiekstałsię
takniezbędnyBogu,żezacząłgraćgłównąrolę.Dlaczego»Bogoczłowieczeństwufl
masięudaćtam,gdzieBógprzegrywa?Dlaczegonieprzekształcić»Bogoczłowieczeń-
stwaflw»Człowiekobóstwofl?Itowłaśnie,podejrzewaSzestow,Bierdiajewrobifak-
tycznie.Jegofilozofiaswobody,podawanazaegzystencjalną,zakładazłudną,prze-
sadnąwolnośćpelagianiniejestwcalefilozofiąegzystencji.Taostatniajestfilozofią
deprofundis,rozpoznawalnąprzezto,żeniechceniczymmaskowaćcierpieniaiśmier-
ci,niezależnieodtego,jaki»procesdynamicznyflmarzekomodoprowadzićdochwili,
kiedydobrozwycięży.KiedyIwanKaramazowpowiada,żełzadzieckawięcejważy
