Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.CZASABSOLUTNYICZASWZGLĘDNY
1.CZASAbSOlUtNYICZASwZglęDNY
Spóroistotęczasudzieliłfizykówifilozofów.Wbrakujednoznacz-
nychkonkluzjitegosporuobecnyjestśladbezradnejkonfesjiśw.
Augustyna.Napytanie,czymjestczas,wyznałprzecież-njeślinikt
mnieniepyta,wiem.Kiedypytającemuusiłujęwytłumaczyć,nie
wiem”4.
Głównaliniasporunaprzestrzeniwiekówpozostawałatasama:czy
czasistniejerealnie,czyjesttylkonarzędziemnaszejświadomości
służącymdoporządkowaniarzeczywistości?5
JużArystotelesmiałpoważnewątpliwościczyczaspotrafiłbyegzy-
stowaćpozanasząświadomością.Stoicykwestionowaliobiektyw-
nośćczasu.PoczątektemunurtowidałParmenides.Gorgiaszmiał
twierdzić,żeczasnieistnieje(paradoksZenona),anawetjeśliistnie-
je,toitakniemożebyćpoznany.Nawetgdybyczasmógłbyćpozna-
ny,toitakpoznanieniemożebyćzakomunikowane.
ZparmenidesowegonurtuwyrosłomyślenieKanta.WKrytyceczyste-
gorozumuprzekonywał,żenaszepostrzeganieświatajestbezsprzecz-
nieporządkowaneprzezprzestrzeńiczas.Przestrzeńjestwarunkiem
zmysłowegodoświadczaniazewnętrznychobiektów,czaszaśwarun-
kujewszystkienaszedoświadczenia,wtyminaszedoświadczeniejako
samychsiebie,myślącychiodczuwającychistot.Czasistniejetylko
subiektywniejakopochodnaoperacjiświadomości.Dlawyznawców
Kantasposóbpojmowaniaczasujestsposobempojmowaniaświata.
Jednąwięcszkołęmyśleniatworzytzw.liniaParmenides-Kant-Ein-
stein,gdziestatykaświataczyniczassubiektywnym,abytyidealnesą
silniejszeodrzeczywistych6.Takistatycznypoglądcharakteryzujere-
alistycznąszkołęstosunkówmiędzynarodowych,oczymwdalszych
4
Św.Augustyn,Wyznania(wstępitłum.Z.Kubiak),WydawnictwoZnak,Kraków
1995,s.266.
5
M.Eigen,EvolutionundZeitlichkeit,w:J.Aschoff(red.),DieZeit.Dauerund
Augenblick,Piper,Muenchen1989,s.35-36.
6
F.Kobiela,FilozofieczasuRomanaIngardena:Wobecsporówozmiennośćświata,
TowarzystwoAutorówiWydawcówPracNaukowychUniversitas,Kraków2011,s.16-24.
25
Switalski-Klepsydraitron.indd25
i
15.09.202015:55
