Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.CZASABSOLUTNYICZASWZGLĘDNY
realnym,anawetdopuszczającymistnienieczasubezświata.Rela-
cjonizm,czyliredukcjonizm,stanowi,żeczasjestpochodnąrelacji
międzyrzeczami.Atrybutywizm,czylimonadyzmjeststanowiskiem
pośrednim.Przyjmujenieredukowalne,monadyczne,czasoprze-
strzennewłasnościlokalizacjirzeczy.
Fizykadwudziestegowiekudałanambramyczasu.Pierwszabrama
toWielkiWybuch(BigBang).Wobowiązującejdodziśklasycznej
kosmologiiprzednimniebyłonic,niebyłonprzedtem”,niebyło
czasu.DrugabramatoWielkiKolapsgrawitacyjny(BigCrunchalbo
BigChill).Ponimmaniebyćjużżadnejprzyszłości8.Bramępierw-
szączasu,czylimoment,odktóregoczasmiałjakiekolwiekznacze-
niedlaziemskiejcywilizacji,możnasytuowaćelastycznie.Wsa-
mymWybuchuczasuniebyło.Nieistniałczas,jakiterazznamy.
Czasoprzestrzeńrozpadałasięnakwanty,tworząccoś,cofizykom
przywodzinamyślkształtpiany.Dopierogdykosmossięniecoroz-
szerzyłirozrzedził,agrawitacjaosłabła,kwantyczasumogłysię
połączyćirozpocząćbieg.Zkosmologicznymirozważaniamiłączy
sięnajmniejszyodstępczasu,jakimożedzielićdwazdarzenia.To
tzw.czasPlancka,czyli5,291x10-44sekundy,czyliczaspotrzebny,
abyfotonprzebyłtzw.długośćPlancka.Naukowcycoprawdanie
ustająwdowodzeniu,żesąmożliwekrótszeodcinkiczasuniżczas
Plancka.
Hawkingspekulował,żetużpoWybuchuwymiarczasubyłgładko
sprzężonyjakojedenzwymiarówprzestrzeni.Niebyłowedług
Hawkingażadnegonostrego”początkuWszechświata.
RogerPenrosewierzyzkolei,żeWielkiWybuchbyłpoczątkiem
kolejnegoznieskończonychcykliWszechświata.Czaswięcniema
anikońca,anipoczątku.Jestwielkikrągrozszerzania,stygnięcia
izapadaniasięświatawczarnedziury,którezaniknązamienione
wpromieniowanie.Promieniowaniebędziewszystkim,cojest,
awtedyczaspłynąćniebędzie.Ażpojawisięzmarszczka,zktórej
wybuchniekolejnyWszechświat9.
8
J.A.Wheeler,JenseitsallerZeitlichkeit,w:J.Aschoff(red.),op.cit.,s.18-19.
9
R.Penrose,CyclesofTime:AnExtraordinaryNewViewoftheUniverse,Bodley
Head,London2010.
27
Switalski-Klepsydraitron.indd27
i
15.09.202015:55
