Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowadodrugiegowydania
natomiastnieuwzględniaprzekonańontologicznychiaksjolo-
gicznych,bezktórych,powiadaSkarga,niemożemyobejśćsię
wmyśleniu.
Dlategowolęużywaćterminunformacjaintelektualna”,której
tylkojednymzeskładnikówbyłabyepisteme.Termintenwskazu-
jenienajakąśjednąteorię,inienajednądziedzinęludzkiejtwór-
czościumysłowej,alenacałokształttego,comożnabynazwać
rzeczywistościąteoretycznegomyślenia.Wydajesiębowiemrze-
cząniewątpliwą,żewkażdymokresiehistorycznymwrzeczywi-
stościtejpanująspecyficznedlaokresutegoprawa,żewyznacza
onapewnepolemożliwości,zarównojeślichodzioprzedmioty
spostrzegane,awięcozakresempirycznegodoświadczenia,
jakiteoretycznegoichopracowania.Relacje,któreczłowiek
dostrzegaiusiłujewytłumaczyć,układająsięwswoistyporządek,
zgodnyzontologicznąwizjąświataisystemamiwartości.Poję-
cieformacjiprzeciwstawiasiędążeniomdodeontologizacjiide-
aksjologizacjimyśleniateoretycznego,przeciwnie,ikażeuznać
wtychdążeniachcechycharakterystyczneokreślonejformacji
właśnie,jakąnaprzykładtworzyłpozytywizm.Pojęcietorodzi
sięnapodstawieobserwacjifaktuznanegokażdemuhistorykowi,
żeotonawetwdyskutującychzsobąobozachtegosamegoczasu
możnadostrzecrysywspólne,żedanytekst,nawetnieznanego
autora,możnaniemalbezbłędnieodnieśćdotej,anieinnejepoki,
żestylwypowiedzi,mimomerytorycznychróżnic,jakiejedzielą,
pozostajetakisam,żetakie,anieinnesposobywyjaśnianiaido-
wodzeniasąuznawaneprzezautorówtekstówzanaukowe.Próba
zatemokreśleniaformacjiintelektualnejjestpróbąnadaniasen-
suteoretycznejdziałalnościludzkiej,aleniezpunktuwidzenia
aktualnychperspektywbadawczych,leczzgodniezjejówczes-
nymiintencjami9.
WGranicachhistorycznościSkargazapożyczywpraw-
dziepojęcieFoucaultaibędziepisaćonepistemie”(spolszczając
brzmienietegopojęcia)jakonajwyższej,czwartejwarstwiezmian
9Przeszłośćiinterpretacje,s.63.
23
