Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zagadnienia,anastępnierównoważeniaichzapomocąwspomnianej
jużścieżkiśrodka.
Nierzadkomamytendencjędopopadaniawskrajności
iwdualizm,uważającdwiestronydanegozagadnienia
zacałkowicieprzeciwne.Opowiadającsięzajednąstroną,nie
możnajużwybraćdrugiejopcji–niemożemymyślećorzeczach
wtensposób.Konfucjanizm,buddyzmitaoizmporuszająkwestię
„środka”:„Konfucjanizmtwierdzi,żenależyosiągnąćśrodek,
taoizmmówiozachowaniuśrodka,buddyzmzaśtwierdzi,żepustka
jestśrodkiem”[26].Konfucjańskaidea„osiągnięciaŚrodka”
(zhizhong致中)wywodzisięzDoktrynyŚrodka:„Jeśliniewzbudza
sięradości,gniewu,smutkuiszczęścia,jesttostanŚrodka.Gdy
wzburzysięteemocje,leczbędąonewyrażonezumiarem,jest
tostanHarmonii.ŚrodekjestwielkąpodstawąNiebaiZiemi.
HarmoniazaśjestWszechdrogą.JeśliosiągniesięstanŚrodka
iHarmonii,aNieboiZiemiabędąwnimtrwać,wszelkiebytybędą
wnimwzrastać”[27].OtaoizmieZhangSanfeng张三丰[28]mówił:
„DaojestpoprostuŚrodkiem”[29].WKsiędzeDrogiiCnoty
zapisano:„Zbytwielesłów,zktórychnicniewynika.Najlepiejjest
zachowaćŚrodek”[30].Wbuddyjskimtekście
Mūlamadhyamakakārikā(WersetyoDrodzeŚrodka)napisanejest:
„Owszystkim,cozrodzonejestzprzyczyn,mówię,żejestpustką.
Ichnazwynieistnieją.WszystkojestnaDrodze
Środka”[31].Dlaczegowtekściejestpowiedziane,żewszystkie
rzeczyzrodzonezprzyczynsąpuste?Tutaj„pustka”nieoznacza,
żeniemaniczego,chodzioto,żenaturaróżnychzjawiskjestpusta.
Wedługbuddyzmunaturarzeczyjestnietrwała.Kiedymówimy
ocharakterzenatury,niemożemyodejśćoddoktrynypozornego
istnieniazjawisk.TowłaśniebuddyzmnazywaDrogąŚrodka,stąd
mówisięojednościpustkiiŚrodka.HuangYuanji(黄元吉1271–
1355),taoistycznypraktykalchemiiwewnętrznej,mówił:„Drogą
mędrcajesttylkodrogaŚrodka”[32],łączącwsobiemyśl
konfucjanizmuitaoizmu.„Środek”toznaczydostosowaniesię
dobiegunatury–tymjestDrogaŚrodka.
FritjofCaprauważał,żeścieżka,którąodwiekówzmozołem
