Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
III.
Jestoczywiste,żepodrugiejwojnieświatowej,poprzełomieustrojowymdoko-
nanymwlatach40.ubiegłegostulecia,kodekspostępowaniacywilnegoz1930r.
niemógłsięUutrzymać”.RaziłnowewładzenietylkoUzłympochodzeniem”,ale
przedewszystkimjakpodnoszononiebyłwstanierealizowaćUpodstawowych
założeńKonstytucjiPRLwdziedzinieprocesucywilnego”.Niemógłbyćrównież
Uskutecznymorężemwumacnianiupraworządnościludowej,ochronywłasności
społecznejiprawobywateli”.Podkreślano,żejakkolwieknowelizacjeprzybliżyły
przedwojennykodeksdoUnowychpotrzeb”,tojednakspołeczeństwowciążocze-
kiwałonaunormowanieprocesutypusocjalistycznego.Trzebaprzytympamię-
tać,żeinneważneaktyprawneustanowionewokresiemiędzywojennym,wtym
kodekshandlowy,pozostaływporządkuprawnymtylkodlatego,żewUnowej
rzeczywistości”miałyzupełniemarginesoweznaczeniealboniemiałygowogóle.
Nagrunciekrytykistaregokodeksuwyrosłotakżenowespojrzenienafunkcje
iceleprocesucywilnego.Naukazaczęłaupowszechniaćistalepowtarzaćmark-
sistowskątezę,żepostępowaniecywilnepełnirolęsłużebnąwobecprawamate-
rialnegoisłużywyłącznierealizacjijegonorm.Tymsamymwykazywanoioto
chodziłowtejtezieżerównieżprawoprocesowejestściślezwiązanezestosun-
kamiprodukcyjnymiispołecznymi.
Zapowiedziąnowegokodeksupostępowaniacywilnegowtedyjeszcze
nieplanowanegobyłareformadokonanawlipcu1950r.,anastępniewkwiet-
niu1953r.
3
Jakkolwiekzpunktuwidzenialegislacyjnegochodziłotylkoonowe-
lizacjękodeksuz1930r.,todoszłodogruntownejprzebudowysystemuprawa
procesowego,gdyżdogłębnymzmianomocharakterzeustrojowym(nowastruk-
turasądów,dwuinstancyjność,likwidacjawydziałówhandlowych,wprowadze-
nieławników,udziałprokuratorawpostępowaniucywilnym)towarzyszyłotakże
przewartościowanienaczelnychzasadprocesu.Pożegnaniezpryncypiamipro-
cesuniebyłooczywiściemożliwe,zatemusiłowanostarymzasadomnadaćnową,
Usocjalistyczną”treść.
Wsposóbdrastycznynadwątlonozasadędyspozycyjności;zasadębez-
względną,stanowiącąrefleksiatrybutautonomiiprawprywatnych,oznaczającą,
żesędziamożebraćpodrozwagętylkotenwycinekrzeczywistości,któryzostanie
muprzezpowodapodany.Wujęciuówczesnejnauki,czerpiącejbezkrytycznie
zdoświadczeńradzieckich,zasadadyspozycyjnościłączonaściślezzasadąofi-
cjalnościpolegałanamożliwościrealizacjiprawprzysługującychstronietylko
wsposóbzgodnyzinteresamisocjalizmu;wraziekonfliktupaństwo,czylisąd,
miałoprawo,anawetobowiązek,interweniować.Prawostronydowszczęcia
procesuzostałoograniczoneuprawnieniemprokuratoradowytoczeniapowódz-
twawkażdejsprawie,azwiązanieżądaniempowodawyłączonowtychsytua-
cjach,wktórychwgręwchodziłaochronamieniaspołecznego.Jednocześnie
poddanoszerszejkontrolisąduprocesoweaktydyspozycyjnestron,takiejakcof-
nięciepozwu,uznaniepowództwaitd.,orazwyposażonoprokuratorawprawo
3
Ustawazdnia20lipca1950r.ozmianieprzepisówpostępowaniawsprawachcywilnych(Dz.U.Nr38,
poz.349)orazdekretzdnia23kwietnia1953r.ozmianieniektórychprzepisówpostępowaniawsprawach
cywilnych(Dz.U.Nr23,poz.90).
28