Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Genezaifunkcjonowaniewładzy
wykonawczejwterenie
Myśladministracyjna
azagadnienieadministracjilokalnej
WpamiętnikuAntoniegoChrząszczewskiegozachowałasięinteresującawzmianka:
„Wkońcuroku1789nastałapowojewództwachnowainstytucjaKomisjiCywilno-
-Wojskowych,zawisłychodKomisjówPolicyjnejiWojskowej.Byłyonepośredniczymi
międzywładzamicywilnymiiwojskowymi”1.Komisje,októrychzpodziwemwypo-
wiadałsięoficjalistanatulczyńskimdworzePotockich,stanowiłypierwszewdziejach
Rzeczypospolitejogniwazarządupaństwowegonapoziomieterytorialnym.
Genezynowoczesnychorganówadministracjiterenowejwkrajunależydoszukiwać
sięwmyśliadministracyjnejczasówsaskich.W1714rokuJakubHenrykFlemming,
doradcakrólaAugustaII,przedstawiłprojekt,przewidującyreformyustrojowepaństwa,
wtympowołanielokalnychizbadministracyjnychnaczelezwojewodami2.Prekursor
myślioświeceniowejStanisławLeszczyńskiwlatach30.XVIIIwiekuprzedłożyłpro-
gramustrojowy.Polegałonnaustanowieniucentralnychkolegialnychinstytucjizarzą-
dupaństwowegoorazwprowadzeniuradwojewódzkichjakoinstytucjilokalnejwładzy
wykonawczej,składającychsięzresortówsprawiedliwości,policji,skarbuiwojska3.
Należyjednakzauważyć,żepomysłynakształtadministracji,znajdującewyrazwdzia-
łalnościpublicystycznejwRzeczypospolitej,wokresiesaskimnieurzeczywistniono
wreformachadministracjipaństwowej.
TymczasemwosiemnastowiecznejEuropienietylkoprzybywałoteoretycznych
opracowańdotyczącychrozwiązańustrojowych,lecztakżetworzonospójniepowiązane
isprawniefunkcjonujące,wyspecjalizowaneinstytucjepubliczne,opartenazasadach
1A.Chrząszczewski,dz.cyt.,s.69.
2
J.Malec,PolskamyśladministracyjnaXVIIIwieku,RozprawyHabilitacyjneUJ,nr120,Kraków1986,s.19.
3J.Malec,dz.cyt.,s.23,89;J.Malec,OrecenzjiWacławaUruszczakauwagkilka,„CzasopismoPrawno
-Historyczne”1989,t.41,z.1,s.214.
17
