Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZiAŁ2–PiOTRJERMAKOWiCZ
29
ztymprzemysłowcyzabiegaliowykwalifikowanychpracowników,dlategocelem
przedsiębiorstwpatronackichbyłopozyskanie,rozwójiutrzymaniesprawnej,wy-
kwalifikowanejsiłyroboczej.Modelprzedsiębiorstwpatronackichniebyłjednak
powszechny.Wwiększościprzedsiębiorstwpracodawcydążylidomaksymalizacji
zysku,niedbającozapewnieniegodziwychwarunkówpłacowychisocjalnychswo-
impracownikom.Pracownicycorazbardziejuświadamialisobieodrębnośćswoich
interesówodinteresówwłaścicieliśrodkówprodukcji.
1.PRZEDSiĘBiORSTWAPATRONACKiE
IdeaprzedsiębiorstwpatronackichpojawiłasięnaprzełomieXVIIIiXIXwieku.
Wwynikurewolucjiprzemysłowejmanufakturyrównieżmałezakładyprodukcyjne
zaczęłyzmieniaćsięwfabrykiihuty.Maszynyzastąpiłypracęwieluosób.Zasto-
sowaniemaszynyparowejjakonapęduzapoczątkowałonarodzinynowoczesnego
przemysłu.Przyzakładachpowstawałyosiedlarobotniczezpracownikamioróż-
nymdoświadczeniuikwalifikacjach4.Pracawzakładziewiązałasięzszansąna
godziwewynagrodzenieicozatymidzie,lepszeżycie.
Wwynikupoważnegodeficytugodnychwarunkówmieszkaniowychspowodo-
wanychnapływemtysięcypracownikówdoregionówwydobywczychifabrycznych,
nastąpiłarewolucjawbudowiemieszkań.Stałosiętomożliwedziękizmianomspo-
łecznym,gospodarczymipolitycznym,którenastępowaływEuropiewXIXwie-
ku5.Intensyfikacjarozwojugórnictwaiopartegonanimprzemysłuciężkiego,która
nastąpiławdrugiejpołowieXIXwiekuwpływałanakształtowaniesięnowejgrupy
społecznej,któraindustrialnykrajobrazpostrzegałajakoswojeśrodowiskożycia6.
Jednymzpierwszychprzedsiębiorców,któryzająłsięwarunkamibytowania
klasyrobotniczejbyłRobertOwen(1771-1858).Byłonzafascynowanykoncepcją
miastaidealnegoiidealnegospołeczeństwawywodzącąsięztradycjirenesansu.
OwenbyłpochodzącymzWaliireformatoremspołecznymijednymzzałożycie-
liutopijnegosocjalizmuispółdzielczości.Modelspołeczeństwautopijnegozostał
wprowadzonyprzezniegowżyciewośrodkuprzemysłowymprodukcjitekstylnej.
NewLanarkwSzkocjijestpierwszymwEuropieinaświecieprzykłademprzedsię-
biorstwapatronackiego,powstałymwXVIIIwieku.
4P.Jermakowicz,Znaczeniepatronackiego...,op.cit.,s.90.
5M.Lamparska,OsiedlapatronackiewcywilizacyjnejprzestrzeniEuropy.Kulturowedziedzictwo
robotniczejcodzienności.ActaGeographicaSilesiana,11/2(26),Sosnowiec2017,ss.51-61.
6Ibidem.
