Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MałgorzataJantos,ZygmuntPucko
Filozofiabardzodługo,odczasówstarożytnychażpoHegla,byłautożsa-
mianaztezamizwiązanymizwypowiadającymsiępodmioteminanimskon-
centrowana.JednakżejużwkręgukontynuatorówmyśliHeglaznajdziemyprzy-
padki,wktórychodsuwanajestmożliwośćwidzeniafilozofiijedyniezpozycji
podmiotu.Stałosiętotakżewobrębiefenomenologii.SamEdmundHusserl
wieleuwagipoświęciłkwestiipoznaniainnegoczłowieka,analizującświado-
mośćpodmiotu,którakonstytuujeInnego.Dlafilozofówdialogubyłtotypowy
przykładmyśleniawperspektywieJa-Ty.Wieleelementów„dialogicznych”
możnaodnaleźćwfenomenologiiAdolfaReinachaczyLudwikaBinswangera.
Podobnąewolucjędajesięzauważyćwrozwojupsychologii.Naprzeło-
mieXIXiXXwiekupsychologiaintrospekcyjnazostałapoddanakrytyce.
Wdalszymciągujednakpodmiotpozostawałwcentrumzainteresowańpsy-
chologów.FranzBrentanoipośredniofenomenologiaHusserlaodegraliważ-
nąrolęwrozwojupsychologii(przykłademprzejęciaowychwpływówmo-
głabybyćszkoławürzburska,reprezentowanaprzezwieluwybitnychbada-
czy,takichjakKarlMarbe,OswaldKülpe,KarlBühler).Zczasem,wwyniku
oddziaływaniaróżnorodnychwpływów,stopniowozałamywałosiępierwot-
neprzekonaniepsychologów,żejedynądziedzinąichbadańjestzamknięty
wsobieświatwewnętrznysubiektywnychprzeżyćczłowieka,absolutnieróż-
nychodświatazewnętrznegoicałkowicieodniegoizolowany.
NapoczątkuXXwiekuwykształciłsiędziałpsychologiizwany„psycholo-
giąwyrazu”(Ausdrückpsychologie),wktórymzagadnieniempodstawowym
byłainterpretacja(jaknajszersza)fenomenudrugiejosoby.PraceKretschme-
ra,Lerscha,Klagesaiinnychprzedstawiałypróbyzmaganiasięzproblemem
ipropozycjejegorozwiązywania.Zczasemzainteresowaniepsychologiąwyra-
zujednakzmalało.Przyczynątegobyłoprzekonanie,iżprzedmiotpsychologii
wyrazuokazałsiębardziejskomplikowanyniżsądzonodawniej.Zjednejwięc
stronypowstawałocorazwięcejstanowiskgłoszącychniemożnośćpoznania
drugiegoczłowieka(doznaniaiprzeżyciaInnegomożnapoznaćwyłączniena
drodzepośredniej,odwołującsiędowypowiedziosamymsobiebądźdopew-
nychfaktówfizycznychzwiązanychzcudzymciałem),zdrugiejzaś–odpo-
czątkulatosiemdziesiątychXXwiekubardzowyraźnedlapsychologiistałysię
inspiracjepochodzącezkręgufilozofiidialogu(podkreślającekoniecznośćpo-
znaniadrugiegoczłowiekapoto,abymócpoznaćsamegosiebie).
Możliwośćbezpośredniegopoznaniainnejosobyzdecydowaniekwe-
stionowałRudolfCarnap.Jakpisał,wpostrzeżeniudanesąwyłącznieobiekty
fizyczne.Wypowiedziwykraczającepozaorzeczeniaodoświadczeniuzmy-
słowymsąpozorneiniemająsensu.Poznaniecudzejpsychiki,jaktwier-
dził,sprowadzasięwkażdymposzczególnymprzypadkudopoznaniatego,
16
