Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kiezostałodokonanewumysłachisercachludzi.Obciążająonejakoduchowa
hipotekanietylkotych,którzydalisięusidlić.Obciążająonetakżeichdzieci
iwnuków,którzysamimusząsięstaraćosprawiedliweosądzeniepokoleniaich
rodzicówidziadków.
Powinniśmysięchronićprzedwydawaniempospiesznychwyrokówzdzi-
siejszejperspektywy.Któżżnasmógłbyzespokojnymsumieniemtwierdzić
osobiesamym,żewobliczuzłazdobyłbysięnatylesiły,żebystaćsięmęczen-
nikiem?Aktoznasmożewzasadziewymierzyć,cowtedyznaczyłonarażanie
dobrawłasnejrodzinywświadomościniebezpieczeństwadlawłasnejosoby?
Ludziedniadzisiejszegoniesąanilepsi,anigorsiniżludzietamtychczasów.
Alenieznajdująsięonipodprzymuseminiemusządokonywaćdecyzjiwwa-
runkachtotalitarnejdyktatury.
Zwdzięcznościąwspominamy,żenawetwnajciemniejszymokresienaszej
historii,podznakiemwojnyidyktatury,niemożnabyłozniszczyćduchahuma-
nizmu.Wszędziemożnabyłoznaleźćwzruszająceprzykładygotowościniesie-
niapomocy,wielkodusznościihumanitarności-ponadfrontami.
Bylimężczyźniibyłykobiety,którzystawialiopór.Wśródnichbyłoniemało
takich,którzypoczątkowosłużylidyktatorowi,ażzauważyli,że-jakchyba
większośćNiemców-zostaliuwiedzeni,zdradzeniiwykorzystani.Mielijednak
siłęzawrócićiwieluznichzapłaciłozatożyciem.Samademokracjanieżądaod
ludzitego,cozregułyprzerastałobyichsiły.Oferujeonaimschronienieprzed
straszliwądecyzją,dojakiejzmuszałaichdyktaturanarodowosocjalistyczna,
mianowicie:albozbytłatwostaćsięwspólnikiem,albodowieśćbohaterstwa.
Dlategoteżzachowującwpamięcidyktaturęhitlerowską,należyoprzećsię
ruchom,któreprogramowogłosząwszechstronnezbawienieodwszelkiegozła
natymświecie.Kto-spodjakiegoznakuonbyniebył-obiecujedoskonałe
szczęście,tenzpewnościąwkraczanadrogędonowegonieszczęścia.Niczego
sięnienauczył.
Otchłanienaszejnajnowszejhistoriiuczą,żemiędzydemokracjąadyktaturą
niemożebyćżadnejdrogipośredniej,żadnychwspólnychpunktówaniżadne-
gomoralnegokompromisu.Wolnośćiniewolamająsiętakdosiebiejakogień
iwoda.
Dyktaturamożeludzizwodzićizaślepiać.Jedyniedemokracjazapewniaim
samostanowienie.Przekonujeonadoludzkiejwielkościpoprzezsens,rzetelność
iobliczalność.Wtejprostocieleżyjejwielkość,alejednocześniesprawia,żedla
niektórychwydajesięmałozachęcająca.
Demokracjaniejestpoprostustworzonadlastanuniechcącegosięskończyć
odurzenia,leczdlanormalnościdniacodziennego.Niestawiaonanaheroicz-
nośćiniezwykłość,lecznahumanizminormalnośćwnajlepszymtegosłowa
znaczeniu.
Przejawemżywejdemokracjisąpartieiprawodooponowania.Dlategoteż
Hitlertakzawzięcieibezlitośniezwalczałpartie.Bodyktatorwiedziałbardzo
dobrze:jeślirazzlikwidowałosiępartie,toidemokracjabyłajużmartwa.
42
