Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Niepewnośćikreatywność:przesłankiiwnioski
naziemiwprzewidywalnejprzyszłości.Upadekreżimówkomunistycz-
nych,atakżeupadekruchówwyzwolenianarodowegowTrzecimŚwie-
cieiupadekwiarywmodelkeynesowskiwświecieZachodu,byłyodbi-
ciemzałamaniasięwiarywsłusznośćirealnośćreformatorskichpro-
gramówpropagowanychprzezkażdąztychideologii.Rozczarowanie
tojednak,jakkolwiekuzasadnione,podważalegitymizacjępaństwisku-
tecznieprzekreślawszelkipowód,dlaktóregoichspołeczeństwamiały-
bytolerowaćpostępującąpolaryzacjęnaszegosystemuświatowego.Spo-
dziewamsięzatempoważnychzaburzeńpodobnychdotych,których
byliśmyświadkamiwlatach90.,rozprzestrzeniającychsięztakichmiejsc
jakBośniaiRwandanabogatsze(iwyraźniestabilniejsze)regionyświata
(takiejakStanyZjednoczone).
Takiesą,jakpowiedziałem,mojeprzesłanki,imożnaniebyćdonich
przekonanym,gdyżniematumiejscanaichuzasadnienie1.Chcęwięc
poprostuzarysowaćmoralneipolitycznewnioskipłynąceztychprze-
słanek.Pierwszybrzmi,żepostęp,wbrewtemu,cogłosiłoOświecenie
wewszystkichswychpostaciach,niejestwcalenieuchronny.Nieprzyj-
mujęjednak,żejesttymsamymniemożliwy.Światwciąguostatnich
kilkutysięcylatnierozwinąłsiępodwzględemmoralnym,chociażmógł.
Jesteśmywstaniezmierzaćdotego,coMaxWebernazywał„racjonal-
nościąmaterialną”,tojestdoracjonalnychwartościiracjonalnychce-
lów,osiąganychwspólnieiinteligentnie.
Drugiwniosekbrzmi,żewiarawpewniki,tafundamentalnaprze-
słankanowoczesności,zaślepiaiobezwładnia.Naukanowoczesna,to
jestnaukakartezjańsko-newtonowska,byłaopartanapewności.Pod-
stawowejejzałożeniejesttakie,żeistniejąobiektywneuniwersalnepra-
warządzącewszystkimizjawiskaminaturalnymi,żeprawatemogąbyć
ustalanepoprzezbadanienaukoweigdytylkozostająpoznane,może-
my,wychodzącodjakiegośzbioruwarunkówpoczątkowych,doskona-
leprzewidziećprzyszłośćiodtworzyćprzeszłość.
Częstotwierdzisię,żetopojęcienaukijestjedyniesekularyzacją
myślichrześcijańskiej,oznaczapodstawienie„natury”wmiejsceBoga,
iżezałożeniepewnościpochodzizprawdreligijnychijestdonichana-
logiczne.Niezamierzamtutajwszczynaćdyskusjiteologicznej,aleza-
1Tezytezostałyuargumentowanedośćobszerniewdwóchksiążkach:I.Wallerstein,
AfterLiberalism,NewYork1995,iT.K.Hopkins,I.Wallerstein(koord.),TheAgeof
Transition:TrajectoryoftheWorld-System,1945–2025,London1996.
