Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niepewnośćikreatywność:przesłankiiwnioski
29
wszeuderzałomnie,żewiarawewszechmogącegoBoga,poglądwspólny
przynajmniejtakzwanymreligiomZachodu(judaizmowi,chrześcijań-
stwuiislamowi)jesttaknaprawdęzarównologicznie,jakmoralnienie-
zgodnyzwiarąwpewność,czyteżprzynajmniejwjakąkolwiekludzką
pewność.JeślibowiemBógjestwszechmogący,toludzieniemogągo
ograniczaćdekretującto,couważajązawiecznąprawdę-wtedyBóg
niebyłbywszechmogący.Bezwątpienia,naukowcywczesnejnowożyt-
ności,awieluznichbyłodośćpobożnych,moglimyśleć,żedowodzo-
neprzeznichtezysązgodnezpanującąteologiąibezwątpieniawielu
teologówtamtychczasówdałoimpowóddotakiegomyślenia,alejest
oczywistąnieprawdą,żewiarawnaukowąpewnośćjestkoniecznym
uzupełnieniemsystemówwierzeńreligijnych.
Cowięcej,wiarawpewnośćjestobecnieostroi,rzekłbym,bardzo
przekonującoatakowanawobrębiesamychnaukprzyrodniczych.Od-
wołamsiętylkodoksiążkiIliiPrigogine’aKrespewności2,wktórej
dowodzion,żenawetwnajświętszymmiejscunaukprzyrodniczych,
wsystemachdynamicznychwmechanice,układyrządzonesąprzez
strzałkęczasuiodbiegająnieuchronniedalekoodstanurównowagi.Te
nowepoglądyzwanesąnaukąozłożoności,poczęścidlatego,żedowo-
dzą,iżnewtonowskiepewnikisąprawdąjedyniewbardzoograniczo-
nych,bardzoprostychsystemach,lecztakżedlatego,żedowodzą,iż
wszechświatukazujeewolucyjnyrozwójzłożonościiżeprzytłaczająca
większośćsytuacjiniemożebyćwyjaśnionazapomocązałożeńlinear-
nejrównowagiiodwracalnościczasu.
Trzeciakonkluzjabrzmi,żewludzkichsystemachspołecznych,naj-
bardziejzłożonychsystemachwewszechświecie,atymsamymnajtrud-
niejszychdoanalizowania,walkaodobrespołeczeństwojestwalkąnie-
ustanną.Cowięcej,właśniewokresachprzechodzeniaodjednegosys-
temuhistorycznegodoinnego(któregocharakteruniemożemyznać
zgóry)ludzkiezmaganianabierająnajwiększegoznaczenia.Inaczejmó-
wiąc,tylkowtakichokresachprzejściowychto,conazywamywolną
wolą,przeważanadpresjąistniejącychsystemów,bywrócićdostanu
równowagi.Takwięcfundamentalnazmianajestmożliwa,aczkolwiek
nigdyniejestpewnaifakttendomagasięnaszejmoralnejodpowie-
2I.Prigogine,Lafindescertitudes,Paris1996;wyd.pol.:Krespewności:czas,
chaosinoweprawanatury,przeł.J.Nowoszewska,Warszawa2000.
