Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
1.Spadkobiercaumarłychautorytetów.Naródjakosuwerennowejgeneracji
iszacunkudlaklasycznej,łacińskiejtradycjieuropejskiej.Trudnoprzecieżza-
pomniećoJohannieGottfriedzieHerderzepotępiającymniemieckiezapatrzenie
wefrancuszczyznę.Podkreślionfundamentalnąrolęjęzykadlakształtowania
świadomościiwartościpłynącychzuszanowaniawłasnejprzeszłości
17
.Drama-
tyczniejszymprzykłademprzebudzenianarodowegowkręguintelektualistówbyły
Mowydonaroduniemieckiego(RedenandiedeutscheNation)JohannaGottlieba
Fichtego,którytraktujenaródwsposóbidealistycznyidostrzegajegodwiestrony:
(ś)dotejporyrozwójtego,coludzkiewniemieckimnarodzie,brałswójpoczątek
zludu,jakteż(ś)jemubyłyzawszenajpierwpowierzanewszystkiedoniosłesprawy
narodowe,onsięnimizajmowałiwspierał;takwięcobecnieporazpierwszyzdarza
się,żewykształconymstanompowierzasięzadaniepodstawowegowykształcenia
narodu18.
DlaFichtegonaródzatemtoźródłowszelkiegorozwojuduchowego,ale
momenthistorycznyukazujezmianęwpostacizaistnieniapotrzebyaktywno-
ścielitywobecfrancuskiegozagrożenia.Elitataniestanowijednakwartości
autotelicznej,jestraczejwykonawcązbawczejmisjiniżjejpodmiotem.Mimoto
zasługaFichtegowukazaniudwustronnarodu–jegosubstancjiielity–trudna
jestdoprzecenienia.
KolejnykrokwykonałGörres.Odniósłsiędoideipobudzeniaświadomości
narodowejnieomalwtymsamymczasiecoFichte,chociażświadomybyłtragedii
odwołującejsiędopojęcianarodurewolucji.Jaktwierdzi,natlespołeczności
zwykłychludzimożnaodnaleźćinnynaródwśródNiemców:osóbgenialnych,
moralnych,artystówiludzinauki.Ludzieonadzwyczajnychprzymiotachwywo-
dząsięzewszystkichstanów.Toonitworząwielkośćhistorii,doktórejNiemcy
powinnysięodnieśćwkształtowaniuswychpolitycznychpodstaw
19
.Oznaczato
defacto,żewpowyższymujęciunaródnietylerozumianyjestjakopierwotna
realność,wktórejdokonująsięwszystkiefundamentalnezmiany,ilestanowi
raczejswoistąidealistycznąpowinność,celdziałańludziwybitnych.Narodem
właściwymjestten,którywykonujeprowidencjalnąmisję.Programowywydźwięk
myśliGörresanieodbiegazasadniczoodintencjiFichtego–pomimopierwot-
nejfascynacjiromantykahasłamirewolucjizwracasięonkuideiwyzwolenia
Niemiecspoddominacjinapoleońskiej.Uznajebowiem,żerewolucyjneideały
17
HerderJohannGottfried,Rozprawaopochodzeniujęzyka,tłum.BarbaraPłaczkowska,
[w:]HerderJohannGottfried,Wybórpism,ZakładNarodowyim.Ossolińskich,Wrocław
1987,s.59nn.
18
FichteJohannGottlieb,Mowydonaroduniemieckiego,tłum.PawełDybel,[w:]Fichte
JohannGottlieb,„Zamkniętepaństwohandlowe”iinnepisma,wyb.AleksanderOchocki,
FundacjanAletheia”
,Warszawa1996,s.283nn.
19
GörresJoseph,DieteutschenVolksbücher,[w:]DieFranzösischeRevolutionimSpiegelder
deutschenLiteratur,Hrsg.ClausTräger,RöderbergVerlag,FrankfurtamMain1975,s.448nn.
