Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
1.Spadkobiercaumarłychautorytetów.Naródjakosuwerennowejgeneracji
Mamywięcdoczynieniazmodelemklasycznegonarodowegokonserwatyzmu:
to,conarodowe,stanowifilartradycji,atymsamymfizjologiipaństwa.Wten
sposóbwykonanyzostałznaczącykrokkudoktrynienarodowej,niemieccyza-
chowawczyprawnicywciążjednaktkwilimocnonabrzegukontynentuzwanego
konserwatyzmem.
KogonależałobyuważaćwNiemczechzaKolumbanacjonalizmu,niedasię
stwierdzićcałkowiciejednoznacznie,chociażmożnabeztruduwskazaćtych,
którzystosunkowowcześnieznaleźlisięnaprzeciwległymbrzegu.Rozpatrując
kwestięniemieckiegonacjonalizmu,należybraćpoduwagęfakt,żejegokorzenie
tkwiąjeszczewtradycjiprzedromantycznej.Jednymznajbardziejinteresujących
myślicieli,mającychswojezasługiwzainspirowaniupóźniejszychromantyków
dozwróceniasiękunarodowi,byłbezwątpieniaJohannGottfriedHerder(1744-
1803).Ówpełenrozwagiklasykpodkreślaszeregistotnychuwarunkowań,
wktórychczynniknarodowyodgrywafundamentalnąrolę.Doczołowychnależy
język,formatującymatrycęintelektujednostki,anawetmodelejejemocjonal-
ności.Nicdziwnegozatem,żewswychposzukiwaniachkulturowejtożsamości
zwracasięHerderkuludowości,cenionejprzezniegonietylkowodniesieniu
dowłasnegonarodu23:
Przyrodakształtujerodziny;najnaturalniejszymzatempaństwemjesttakiepaństwo,
którestanowijedenludojednymnarodowymcharakterze.Charaktertenutrzymuje
sięwnimprzeztysiącelatimoże,jeślizależynatymjegoprzyrodzonemuwładcy,
zostaćrozwiniętywnajbardziejnaturalnysposób:ludbowiemjestzarównorodziną,
jakroślinąwyrosłąnałonieprzyrody,tylkożeroślinązlicznymirozgałęzieniami.Nic
więctakjawnieniezdajesięsprzeciwiaćcelowi,dlaktóregoustanowionezostały
rządy,jaknienaturalnepowiększaniepaństw,dzikiemieszanierodzajówludzkich
inarodówpodjednymberłem.Berłoludzkiejestzbytsłabeizamałe,bytakprze-
ciwnesobiewzajemnieczęścidałysięwniewcielić;dlategosklejasięteczęścirazem
włamliwąmaszynępaństwową,apozbawionąwewnętrznegożyciaiwzajemnej
sympatiimiędzyjejczęściami.Tegorodzajuimperia,wktórychnajlepszemunawet
monarszetrudnozasłużyćnamianoojcaojczyzny,mająwdziejachtęsamąpostać,
coowesymbolemonarchiiwwidzeniuproroka,gdziegłowalwałączysięzogonem
smoka,aorleskrzydłozniedźwiedziąłapąwjedenniepatriotycznytwórpaństwowy.
(ś)Dziejewykazująjednakdostatecznie,żetenarzędzialudzkiejpychyulepionesą
zglinyijakwszelkaglinanaświeciekrusząsięlubrozpływają24.
ModelnacjonalizmuHerderowskiegocechujesięszlachetnąprostotązasady
nJedennaród–jednopaństwo”
.Byłatokoncepcjaracjonalistyiklasyka,zmie-
23
Zob.prace:AuszugauseinemBriefwechselüberOssianunddieLiederalterVölker(ukończona
wroku1773);VolksliedernebstuntermischtenanderenStücken(pisanawlatach1978/79).
24
HerderJohannGottfried,Myśliofilozofiidziejów,tłum.BarbaraPłaczkowska,
[w:]Historiaideipolitycznych.Wybórtekstów,t.2,s.195-196.
