Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ZwiązekMłodzieżyPolskiej„Zet”wlatach1886-1914…
19
stiamigospodarczo-bytowymispołecznościakademickiej,dążącdoprzeję-
ciarolifaktycznegorzecznikajejinteresów2.
Tymczasemw1886r.wnastępstwiezjazduprzedstawicielipolskich
stowarzyszeńakademickichwNiemczech,któryodbyłsięrokwcześniej
wGnieźnieiunaoczniłrządowiniemieckiemuichstosunkoworozległe
wpływy,władzewBerliniepodjęłyradykalnądecyzjęodelegalizacjipol-
skichorganizacjistudenckichwCesarstwieNiemieckim.Wodpowiedzi,
wkręgachPolakówstudiującychnietylkowNiemczech,aletakżewcałej
EuropieZachodniej,narodziłsiępomysłutworzeniazjednoczonego,po-
wszechnegozwiązkupolskiejmłodzieży3.
Równoleglezpojawieniemsięwśródmłodychpolskichakademików
wKrólestwiePolskim,CesarstwieNiemieckim,jakrównieżnauniwersy-
tetachzachodnioeuropejskich,koncepcjipowołaniadożyciamłodzieżo-
wejorganizacji,wktórejprymwieśćmielistudenci,ideastworzenianowej
strukturypolitycznejzakiełkowałateżwśródśredniegoistarszegopokole-
niapolskiejemigracjiniepodległościowej.Urzeczywistniłasięonazinicja-
tywyśrodowiskaskupionegowokółpułkownikaZygmuntaMiłkowskiego,
powstańca1863r.,wcześniejczołowegodziałaczaZjednoczeniaEmigracji
PolskiejiTowarzystwaDemokratycznegoPolskiegoorazbohaterawęgier-
skiejWiosnyLudów,azarazempopularnegopisarza,publikującegopod
pseudonimemliterackimTeodorTomaszJeż4.
Nowaorganizacjazostałautworzonaw1887r.nazamkuHilfikonpod
ZurychemwSzwajcarii.Jejtwórcami,azarazemuczestnikamipierwszego,
założycielskiegozebrania,bylioficerowie,weteranipowstaniastycznio-
wego-majorLudwikMichalski-Matysek(zamożnyemigrant,właściciel
zamkuipodróżnik)orazwspomnianypułkownikZ.Miłkowski;znanydzia-
łaczemigracyjnyMaksymilianHertl,atakżekustoszlwowskiejBiblioteki
2B.Grott,ZygmuntBalicki.IdeologNarodowejDemokracji,Kraków1995,s.11;W.Potkań-
ski,Zawiązanie,działalnośćorazwystąpienieZwiązkuMłodzieżyPolskiejzNarodowejDemo-
kracjiw1909r.iutworzenienniezależnegoZetu”
,nDziejeNajnowsze”1998,nr4,s.3.
3J.Szews,Filomacipomorscy.TajnezwiązkimłodzieżypolskiejnaPomorzuGdańskimwla-
tach1830-1920,Warszawa1992,s.28.Wzjeździegnieźnieńskimwzięłoudziałokoło100de-
legatów,reprezentującychm.in.polskiestowarzyszeniaakademickiewBerlinie,Lipsku,Halle
iweWrocławiu.
4WięcejoZ.Miłkowskimw:S.Kieniewicz,M.Małecki,MiłkowskiZygmuntFortunat,
[w:]PolskiSłownikBiograficzny[dalej:PSB],t.21,Wrocław1976,s.263-268;M.Ostrowska,
T.T.Jeż(ZygmuntMiłkowski).Życieitwórczość,Kraków1936,passim;A.Lewak,ZygmuntMił-
kowski(T.T.Jeż),nNiepodległość”[Warszawa]1929-1930,t.1,s.210-219;W.Kłyszewski,
Zmoichwspomnień,Krakówb.d.w.,s.80-87;S.J.Pastuszka,KarolLewakowski.Poglądyidzia-
łalnośćspołeczno-polityczna,Warszawa1980,s.186-217;B.Drobner,Bezustannawalka,t.1,
Warszawa1962,s.157-158;T
.W.Nowacki,SzkicdodziejówZetu,[w:]Zetwwalceoniepod-
ległośćibudowępaństwa.Szkiceiwspomnienia,red.T
.W.Nowacki,Warszawa1996,s.25-31.
