Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
RozdziałI.Polskikonstytucjonalizmijegoźródła
konstytucyjnej,wktórejkrólodgrywarolęwładzywykonawczej.Legislacjazasadniczo
stałasiędomenąparlamentu,alepanującyzachowujenadnim,dziękipozostawieniu
sobiekontrolnychwzględemlegislatywykompetencji,przewagę.Wyrażasięonaprze-
dewszystkimwinstytucjiabsolutnegoustawodawczegoweta,któraniepozwalana
uchwalanienowychprawwbrewwolikoronowanegowładcy.
Takimodelwładaniajeszczenakrótkozostaniezasygnalizowanywnaszymprawnopo-
litycznymustrojudziękirestytuującemuKrólestwoPolskieAktowi5Listopadaz1916r.,
aleodrodzonapoWielkiejWojnieRzeczpospolitastajesięrepubliką.WKonstytucji
marcowejporazkolejnyprzeniesionodoPolskifrancuskisposóbrządzenia,wrezultacie
czegowIIRzeczypospolitejnawzórIIIRepublikiFrancuskiejustanowiononiemo-
narchicznąwersjęparlamentarno-gabinetowegosystemurządów.Charakteryzowałsię
onsłabymprezydentemiteoretyczniesilnym,tradycyjniedwuizbowymciałempra-
wodawczym.Przyczympocząwszyod1921r.,podpojęciemSejmuzaczętorozumieć
zamiastcałegoparlamentujedyniejegoniższąizbę.Proporcjonalnewyborysprawiały,
żebyliwniejprzedstawicielewielustronnictw,wskutekczegowielopartyjnerządybyły
chwiejne,coskutkowałoczęstymikryzysamigabinetowymi.
Sytuacjazmieniłasiępowypadkachmajowychz1926r.,kiedytoNowelaSierpniowa
wprowadziładośćłagodnąautokratyzacjęsystemuwładania.Jegonowywariantuległ
konstytucjonalizacjiw1935r.,kiedytoUstawaZasadniczapotwierdziładokonane
osłabienieparlamentaryzmu.Wcentrumscenypolitycznejumiejscowionoprezydenta,
któremudopomocyprzydanouzależnionegoodniegopremiera.Napodstawietakich
przesłanekmożnastwierdzić,żewRPwprowadzonopółprezydenckisystemrządzenia,
raczejniezapożyczonyzzagranicy.
3.SformalizowanyustrójpolitycznypoIIwojnieświatowej
(ArturŁawniczak)
3.1.Powojennekonstytucyjneprzemiany
Powojennewcieleniepolskiejpaństwowości,poniedługimepizodziezmającym
rewolucyjnąfrancuskągenezęsystememkomitetowym,potwierdziłowuchwa-
lonejw1952r.Konstytucjipowrótdoparlamentarno-gabinetowegosystemurządów,
jednakwodmienionychwskutekustanowienialudowejdemokracjiwarunkachustrojo-
wych.Napodstawieprzeprowadzonegow1946r.pierwszegowdziejachPolskireferen-
dumzniesionoSenat.JednoizbowyparlamentwpostaciSejmustałsię,jakonajwyższe
przedstawicielstwozbiorowegopodmiotusuwerenności,najważniejszymorganem
wpaństwie,któremuteoretyczniepodporządkowanowszystkieinneinstytucjesforma-
lizowanegowładania.Jednośćwładzypaństwowejszławparzezoficjalnymzanegowa-
niemkoniecznościistnienialegalnejopozycji.Wimiękonsekwentnejrepublikańskości
