Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
TomaszSłomka
XXwiekuwEuropieŚrodkowo-Wschodniejtrudnowyobrazićsobieaktkonsty-
tucyjnyocharakterzeliberalno-demokratycznym.Zkoleiodprzełomulat80.
i90.niemiałybyuzasadnieniaiwłaściwegośrodowiskakonstytucjeutrzymujące
porządekautorytarnylubwjakieśmierzesiędoniegoodwołujące2.
2.Generalnegoprzynajmniejuporządkowaniawymagapojęcieciągłości
izmianysystemowej.Trzebaprzyznać,żeodwołaniadotychsystemowychmecha-
nizmówmająmiejscewliteraturzepolitologicznej,prawniczejczysocjologicznej
relatywnieczęstoiwdużejliczbieprzypadkówmającharakternaskórkowyiintu-
icyjny.Niesąnależycieiwłaściwiezdefiniowane.Zdrugiejstronypodejmowane
sąpróbymetodologiczno-teoretycznegoHujarzmienia”tejzłożonejmaterii.Na
gruncieprawabadaniatakiepodjąłnp.HenrykRot,którysłuszniezauważa,że
równoczesnewystępowanieHtego,codawne,tradycyjneitego,conowewrozwoju
prawatorozległyizłożonyproblem.Nowewprawietylkowówczaspoddaje
weryfikacjiswojąrolęisens,gdyHpotrafi”podtrzymaćiskumulowaćto,conaj-
lepszewdotychczasowymdorobkukulturyprawnej[ś],cozostałowypracowane
wtokuwielowiekowegoprawotwórczegorozwoju,azarazemcoodpowiada
istotnympotrzebomżyciaspołecznego”3.Tęfundamentalnąkonstatacjęmożna
odpowiednioodnieśćdoszerszegoniżsystemprawahoryzontubadawczego,czyli
ustrojupolitycznegoisystemupolitycznego.Systempolitycznypozostajezatem
swoistymtyglem,stapiającymwsobiemechanizmyciągłościizmiany,ztym,
żenoweprocesy,procedury,zasady,wartościiinstytucjeotylebędąmogłysię
zakorzenićirealizowaćswojeceleifunkcje,oiletrafiąnapodatnygruntspo-
łeczno-polityczny,ukształtowanyprzeztradycje,zwyczajeinormywtokudługo-
letniegorozwoju.Mówiącinaczej,Hprzeszczep”polityczny(ustrojowy,prawny
etc.)przyniesionyprzezmodernizacjęczyrewolucję,musinatrafićnauzasadnione
dotychczasowymdorobkiemspołeczeństwa(narodu)potrzeby.
Przezciągłośćsystemupolitycznegomożnarozumiećzachowywanie,utrwala-
nie(petryfikację)pewnychwartości,zasad,instytucjiimechanizmówpolitycznych,
którezyskałyuznanie,posłuchiprzywiązaniespołeczeństwa(narodu),zewzględu
naswewartościutylitarnelubtożsamościowe(dającepewnośćutrzymaniapewnej
odrębnościispecyfikiwspólnotowej).Wpolskichwarunkachdotakichelemen-
2Wtymprzypadkumamgłównienamyśli–patrzącnanaszączęśćEuropy–państwa,
któremożnabyosadzićumowniewgranicachEuropyŚrodkowej(państwanadbałtyckie,grupy
wyszehradzkiej,Rumunię,Bułgarię,ChorwacjęiSłowenię)iokreślićmianemskonsolidowanych
demokracji.Odrębnymproblemempozostająpaństwapostradzieckie(pozanadbałtyckimi),któ-
rychtożsamośćniekiedymocnojeszczeosadzonajestwniedemokratycznejtradycjiustrojowej
iwktórychspołecznierespektowanesąsilnerządy,realnieograniczająceinstytucjeimechani-
zmydemokratyczneorazsferęprawiwolności(Rosja,Białoruś).
3H.Rot,Ciągłośćizmianasystemuprawawwarunkachtransformacjiustrojowej(tezy),
[w:]H.Rot(red.),Problemyprawno-politycznetransformacjiustrojowejwpaństwachEuropy
Środkowo-Wschodniej,Wrocław1995,s.10.
