Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
TomaszSłomka
wanejdemokracji,opartejzarównonapolskichtradycjachustrojowych,jakina
najlepszychwzorachdemokratycznegokonstytucjonalizmuzachodniego.
4.Mechanizmyciągłościizmianyulegająswoistejekspozycjiszczególnie
wmomentachprzełomowych,przedewszystkimtakich,któremożnaokreślić
mianemtransformacji,przejściaodjednegosystemupolitycznegododrugiego.
WprzypadkuPolskiiinnychpaństwEuropyŚrodkowo-Wschodniej,proces
tenrozpocząłsięwlatach80.PolskiHOkrągłyStół”zlutego–kwietnia1989r.,
zapoczątkowałmodelprzemianustrojowych(czyszerzej–systemowych),który
możnaokreślićmianemmodeludialogulubdebaty.Otworzonowtensposóbcykl
konferencjiokrągłostołowych,doktórychtrzebazaliczyć:węgierską(czerwiec–
wrzesień1989r.),czechosłowacką(listopad–grudzień1989r.;odbywałasięona
niejakoHnazapleczu”tzw.aksamitnejrewolucji17),wschodnioniemiecką(grudzień
1989r.–marzec1990r.),bułgarską(styczeń–maj1990r.).CykltenwEuropie
Środkowo-Wschodniejtrwałzatemponadrok,alerezultatybyłypodobne:zgoda
nagruntownereformyustrojoweigospodarcze,rozszerzeniebądźcałkowite
Huwolnienie”zasadypluralizmupolitycznego,koncesjonowane(niewpełniwolne)
lubwolne–jakwprzypadkuwęgierskimwmarcu1990r.–wyborydoparlamentu.
Reżimysocjalistyczne,wydatnieosłabionekryzysempolitycznym,rosnącąspo-
łecznąfrustracją,wyjałowieniemideologicznym18awreszcieprogramemreform
liberalnychwZSRRfirmowanychprzezekipęM.Gorbaczowa–zmuszonebyły
otworzyćsięnadialogzwłasnymispołeczeństwami.
Wielezależałojednakodmądrościizdolnościanalizysytuacjipolitycznej
kierownictwpaństwaipartii.Tychcechwyraźniezabrakłowładzomrumuńskim.
RumuniastałasięzatemjedynympaństwemEuropyŚrodkowo-Wschodniej(pomi-
jamprzytymJugosławię,którajakopaństwozłożoneiwielonarodowościowe,
uległaspecyficznymprocesom),wktórymwystąpiłczynnikrewolucyjnyipierwszej
fazieprzemianwgrudniu1989r.,towarzyszyływalkiwewnętrzne.Pewnąspecy-
fikąrumuńskąbyłrównieżfakt,iżnaczelespołecznegobuntuniestanęłysiły
opozycyjne,rozumianejakote,którewywodziłysięzwolispołeczeństwainie
miałypowiązańpersonalno-instytucjonalnychzośrodkamiwładzypaństwowej.
SymbolemrumuńskiejrewolucjijestpostaćI.Iliescu–funkcjonariuszaRumuń-
skiejPartiiKomunistycznej,którywlatach80.popadłwkonfliktzprezydentem
isekretarzemgeneralnympartiiN.Ceauşescu.
17Zob.V
.Sebestyen,Rewolucja1989.Jakdoszłodoupadkukomunizmu,Wrocław2009,
s.397–399.
18Można,jaksądzę,postawićtezę,iżzczasempartiekierownicze(komunistyczne,
socjalistyczne,robotniczeetc.),stałysięklasycznymipartiamiwładzyostrictepragmatycz-
nymcharakterze.Aspektyideologiczne–umownienazywanekomunistycznymi–byłyjedynie
legitymizującątepartiedekoracją.Partiezatemsamepozbawiłysięideologicznegoczynnika
mobilizacjiswoichczłonków.
