Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
JózefSzymonWroński•KościołyKrakowazbudowanewlatach1945-1989...
laickisystemwartościwatmosferzenasilającejsięwalkiomonopoljedynowładztwa
izniewolenieczłowieka1przezłamaniejegoducha.
Wdniu25lipca1945r.dokrajupowróciłprymasPolskikard.AugustHlond
(1881–1948)zespecjalnymipełnomocnictwamiodpapieżaPiusaXII,jakojegolegat,
dlauregulowaniasprawKościoławojczyźnie2,natomiast12września1945r.rząd
PRL,reprezentowanyprzezRadęMinistrówiKrajowąRadęNarodową,zdecydował
jednostronniezerwaćkonkordat3,codałowładzyDswobodniejsząrękęwdowolnym
dekretowaniusytuacjiprawnejKościoławPolsce”4.Miałototakżeuniemożliwićpol-
skimduchownymwszelkiekontaktyzWatykanem5.Wdniu5lipca1946r.władze
PRLwydałydekretopowołaniudożyciaGłównegoUrzęduKontroliPrasy,Publikacji
iWidowisk.Byłto,obokpartiiiUrzęduBezpieczeństwa(UB),późniejSłużbyBezpie-
czeństwa(SB)–tajnejmilicji,trzecifilartotalitarnegosystemuwładzy.
Potzw.okresiewyczekiwania6,którytrwałmniejwięcejdookoło1947r.7,zapano-
wałokresnajtrudniejszy,obejmującylata1948–19568,nazywanyczarnąnocąstalinow-
ską.Zaczęłosięwówczasnękaniespołeczeństwa,prześladowanieKościołaiperma-
1
Poradykalnychzmianachspołeczno-politycznych,jakieprzyniosłaIIwojnaświatowa(ijejfatal-
neskutki),wiarazostaławystawionanawielorakiepróby(walkaświatopogląduidealistycznegozmate-
rialistycznym),abudownictwosakralnenawielkietrudności.
2
Opr.A.Franaszek,Kalendariumdziejówojczystych,Źo,nr28/2007,s.6.
3
Zawarty10lutego1925r.pomiędzyRzeczpospolitąPolskąaStolicąApostolską.Zob.T.Paw-
luk,Problemwygaśnięciakonkordatupolskiegozroku1925,DPrawoKanoniczne”,R.29,nr1/2,
1986,s.133–148.
4
Cyt.za:B.Cywiński,Ogniempróbowane,t.II:„...iwasprześladowaćbędą”,Lublin1990,
s.34.Władzekomunistyczne,zgodniezzałożeniamipolitykisowieckiej,izolowałyKościółpolskiod
Watykanu.Por.M.Tacitus,IzolacjaKościołapolskiegoodStolicyApostolskiej,Źo,nr49/2004,
s.30.
5
M.Tacitus,OdbudowaadministracjikościelnejpoIIwojnieświatowej,Źo,nr26/2004,s.30.
6
Władzawtymczasie,uwikłanawwalkępolitycznązoficjalnąopozycją(PSL)orazpatriotycznym
podziemiemniechciała,araczejpowstrzymywałasięodagresywnegozaatakowaniaKościołakatolic-
kiego.Wdniu24kwietnia1947r.powołanazostaładożyciaRadaPrymasowska,którazanajważniej-
szezadanieuznałaodbudowęzniszczonychprzezNiemcówwarszawskichkościołów.Za:A.Frana-
szek,Kalendariumdziejówojczystych,Źo,16/2007,s.6.
7
Wdniu1stycznia1946r.wprowadzonoświeckąrejestracjęaktówmałżeńskichwcałymkra-
juipaństwowesądownictwowsprawachmałżeńskich.W1946r.państwouznałoistnienieKościoła
Polsko-Katolickiego.8październikanastępnegorokuzostałustalonystosunekprawnyKościołaPol-
sko-Katolicko-Narodowego.Wtymżerokuzostałuchylonyprzepisdotyczącyobowiązkuzgłoszenia
wystąpieniazezwiązkuwyznaniowegoworganachpaństwowych.Daneza:J.L.KontkowskiSJ,
HistoriakaplicywKrakowie-Przegorzałach,o.c.,s.31.
8
20marca1949r.ogłoszonooświadczenierządu,abyEpiskopatniebyłantypaństwowy.Również
w1949r.wprowadzonowsądachświeckieprzyrzeczenie,zamiastreligijnejprzysięgi.Zaczętoteżzwal-
niaćkatechetówzeszkółigimnazjówpaństwowych.5sierpnia1949r.wprowadzonozmianęprzepisów
ostowarzyszeniach,wzwiązkuzczymEpiskopatPolskibyłzmuszonywlistopadzietegożrokuzawiesić
działalnośćSodalicjiMariańskiej.20marca1950r.wyszłaustawapaństwowaoprzejęciunawłasność
dóbrmartwejrękioobszarzeod50do100ha.W1950r.powstałCentralnyUrządWydawniczy
(CUW),adziałalnośćszereguwydawnictwkościelnychzostałazawieszona.14kwietnia1950r.pod-
pisanoporozumieniepomiędzyRządemPRLaEpiskopatem,celemnormalizacjistosunkówpomiędzy
KościołemiPaństwem.27maja1950r.zostajeogłoszonytymczasowystatutUrzędudoSprawWyznań.
Wtymżerokuwwojskuwprowadzonoświeckąrotęprzysięgi.Daneza:J.L.KontkowskiSJ,
HistoriakaplicywKrakowie-Przegorzałach,o.c.,s.31.Wdniach22–28stycznia1951r.rozpocząłsię
procesksiężyoskarżonychodziałalnośćantypaństwową.Daneza:M.Frańcić,Kalendarium,EKr.,
s.1121.Wlatach1945–1956wykonano3tys.wyrokównadziałaczachpatriotycznych.
