Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WojciechTurek,SzkolnictwowKrólestwiePolskimwświetlemonografii...
cytowaniedokumentówinextenso,przemieszanieogólnychwnioskówsyntetyzującychzobszer-
nymifragmentamiocharakterzeanalitycznym.Najpoważniejszymmankamentempracyjestzaś
to,żeocenyformułowaneprzezautorastojąniejednokrotniewsprzecznościzzaprezentowanym
przezniegosamegomateriałemdowodowym.KluczowatezamonografiiEpokapaskiewiczowska:
losyoświatyopogrążeniusięsystemuoświatowegowstannzapaści”
,nieznajdujepotwierdzenia:
szkolnictworozwijałosiępodwzględemilościowym,natomiaststatuspublicznoprawnyKróle-
stwaPolskiegopo1832r
.pozwoliłutrzymaćpolskiikatolickicharakterszkółpublicznych.Regres
oświatynapoziomiegimnazjalnymwynikałzbrakuuniwersytetu,któryzostałzlikwidowany
przezcara
2
,wwynikuprzegranejprzezKrólestwowojnyzRosją.Jestoczywiste,żezachowa-
niepolskiegocharakteruszkolnictwaelementarnegoiśredniegotworzyłododatkowąbarierę
językową,utrudniającąmłodzieżypolskiejpodejmowaniestudiównauczelniach,naktórych
wymaganabyłaznajomośćjęzykarosyjskiego.Niemniej,władzeKrólestwatworzyłysystem
zachęt,mającychskłonićmłodzieższkolnądopodejmowaniastudiównauczelniachrosyjskich,
apoichzakończeniu,dopowrotudoKrólestwa.Ztymostatnimbyłproblem,ponieważPolacy
—jakoabsolwenciuczelnirosyjskich—otrzymywalinajkorzystniejszeofertypracynaterenie
CesarstwaRosyjskiego.
Oczywistąsłabościąomawianejpracyjestbrakperspektywyporównawczej.Prawdopo-
dobniezaledwiewjednymmiejscuautorposiłkowałsięodniesieniemdosytuacjiszkolnictwa
wzaborzepruskim.Nas.278podał,żeod1842r
.wWielkopolscewprowadzonojęzykpolski
jakowykładowywszkołachniższychiczterechniższychklasachwtrzechgimnazjach.Uważny
czytelnikzrozumie,żewcześniejuczniowiewWielkopolscepobieralinaukęwjęzykuniemieckim.
Porównaniesystemuszkolnictwawzaborzerosyjskimzsystemamiedukacyjnymifunkcjonują-
cymiwzaborzepruskimiaustriackimwykazałoby,żePolacycieszylisięnajwiększąautonomią
naobszarzezaborurosyjskiego.Po1831r.,pomimolikwidacjiuniwersytetu,PolacywKrólestwie
PolskimrządzonymprzezI.Paskiewiczanadalposiadaliswobodękultywowaniaswejnarodo-
wościorazreligiirzymsko-katolickiej.NaziemiachtrzechzaborówjedyniewKrólestwieoraz
przejściowowWolnymMieścieKrakowiejęzykpolskibyłjęzykiemwykładowymwszkołachele-
mentarnychiśrednich.NajtrudniejsząsytuacjęmieliPolacywzaborzepruskim,gdzie—zewzglę-
dunapowszechnośćiobowiązkowośćedukacjielementarnej—uczniowiezniższychstanów,
zmuszenibyli(wWielkopolscejedyniedo1842r.)dopobieranianaukiwjęzykuniemieckim.
Spojrzeniewszerszym,europejskimkontekścienazmianyzachodzącewsystemieoświato-
wymnaterenachCesarstwaRosyjskiegowykazuje,żeniemożnaichsprowadzićjedyniedoduali-
zmu:liberalizmkontrakonserwatyzm.PocząwszyodpołowyXVIIIw.,wrazzewzrostemznaczenia
instytucjipaństwowych,dotychczasowymodeloświaty,opartejnaszkołachprowadzonychprzez
zakony,ustępowałmiejscasystemomnadzorowanymbezpośrednioprzezurzędypaństwowe.
2
Powstawałyjednaknspecjalnezakładynaukowe”
,takiejakSzkołaFarmaceutyczna(1840-1857)orazSzkoła
Agronomiczna(1822-1862).Od1844r
.funkcjonowałaSzkołaSztukPięknych,aponadtoorganizowanokursy
prawneipedagogiczne.Aledopierow1857r
.wWarszawieotwartazostałaAkademiaMedyko-Chirurgiczna.
31
