Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WojciechTurek,SzkolnictwowKrólestwiePolskimwświetlemonografii...
Możnanawetwskazaćnaistnienietendencjisprzyjającejdefactowzmocnieniużywiołu
katolickiegoipolskiegowKrólestwie,wsytuacjigdytamtejszysystemoświatypodlegałCesar-
stwuRosyjskiemu.Tendencjapowyższawynikałazrozwojupolskiegoikatolickiegoszkolnictwa
elementarnegoprzyjednoczesnymregresieszkolnictwagimnazjalnego,gdzienauczanojęzyka
ihistoriirosyjskiej,anawetwprowadzonowykładjęzykasłowiańskiego,zaśabsolwenciudawali
sięnastudianauczelnierosyjskie.Ponadtoprocesrusyfikacjiutrudniałapolitykasprzyjająca
zachowaniupodziałustanowego,wwynikuczegowiększośćuczniówgimnazjalnychwywodziła
sięzestanuszlacheckiego,najmniejpodatnegonaproceswynarodowienia.
Wydajesię,żenauwagęzasługujerównieżhipotezaowpływieszkolnictwapolskiego
wKrólestwiePolskimwlatach1815-1864naprocespolonizacjiterenówzamieszkałychprzez
ludnośćgrekokatolicką(unicką).Lekcjereligiiwszkołachdladzieciobrządkugrekokatolickiego
—wwymiarze2godz.tygodniowo—prowadzilibowiemksiężarzymskokatoliccy
20
.
Osobnymzagadnieniem,czymniezająłsięKucharzewski,byłwpływrozwijającegosię
równolegleszkolnictwaprywatnego,któregoroliwrozwojukulturyiświadomościnarodowej
niesposóbprzecenić.Wprawdzieod1836r
.wewszystkichszkołachprywatnychwprowadzono
obowiązkowąnaukęjęzykarosyjskiego,alemożnaprzypuszczać,żeniebyłtoprzedmiotznaczący
wprogramienauczania
21
.Wzrostliczbyszkółprywatnychorazuczęszczającychdonichuczniów,
mógłzniwelowaćniekorzystnywpływzjawiskazmniejszeniasięliczbygimnazjówpublicznych
22
.
WocenieRutkowskiego:nDługofaloweznaczeniedokonującegosięwlatachtrzydziestych
procesuzmiansystemuszkolnictwaelementarnegobyłodlapoprawypoziomuedukacjipolskiego
społeczeństwapozytywne.Przyczyniałsiędotegochociażbysamwzroststabilnościorazdostęp-
nościzakresuedukacjipowszechnejstopniapodstawowego”
23
.Niebyłytozmianypozwalające
nadrobićopóźnieniewstosunkudospołeczeństwEuropyzachodniej,jednaknadużyciemjest
mówienieozjawiskunkasacjioświaty”wtymokresie.Powyższejocenyniezmieniłykolejne
reformysystemuoświatywKrólestwie,przeprowadzonewroku1840i1845.
NakoniecpozostajeudzielićodpowiedzinapytanieoocenędziełaKucharzewskiego
ipowody,dlaktórychgłównatezajegopracyjestniedoutrzymaniawświetlezweryfikowanych
izebranychwcałośćfaktów.JerzyMaternicki,autorbiogramuKucharzewskiego,opublikowanego
wPolskimSłownikuBiograficznymstwierdził,żeKucharzewski:nNaprzeszłośćpatrzyłokiem
publicysty,szukałwniejnietylewyjaśnieniazjawiskhistorycznych,ilepotwierdzeniawłasnego
stanowiskawsprawachaktualnych,przedewszystkimpolitycznych.K[ucharzewski]prowadził
dośćrozległeposzukiwaniaźródłowe,nieopanowałjednakwdostatecznejmierzewarsztatu
badawczego.(ł)Przywiązywałdużąwagędodrobiazgów,zdrugiejzaśstronylubowałsię
20
21
22
A.Massalski,Nauczyciele...,s.25-26.
M.Rutkowski,Zmiany…,s.242.
R.Czepulis-Rastenis(Szkolnictwo...,s.177-178)podaje,żew1829rokubyło81prywatnychszkółelementar-
nychiśrednichoraz2150uczniów,zaśw1859rokuaż209takichszkółoraz6950uczniów.
23
M.Rutkowski,Zmiany…,s.220.
35
