Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozpadu/przekształceniaramytego,coludzkieispołeczne,nicnie
stoinaprzeszkodzie,byprzewidywaćdalszenieograniczonetrwanie
wolnychspołecznościopartychnawierzeimyślireligijnejwobrębie
społeczeństwa,którepozostawiłocałkowiciezasobąstrukturyzujący
wpływwiary.Zakładającnawet,żezaniknąwszelkieformy
ustalonychdogmatówczyuspołecznieniaopartegonawspólnej
wierzeisprawowanymwspólniekulcie,możliwejest,iżjednostki
ludzkiepozostanąnazawszeobdarzonezdolnościądoznawania
doświadczeńtypureligijnego.Kiedywszelkafunkcjawkontekście
zbiorowości–nawetograniczonadominimum–zostajewykluczona,
nadalmożepozostaćównieredukowalnywymiarotwarcia
naniewidzialne,wperspektywiezarównowewnętrznychdrógmyśli,
jakicałkiemintymnegopostrzeganiasiebieprzezjednostkę.
Wrócimyjeszczedotegonajbardziejwewnętrznegojądra(zarazem
logicznegoipsychologicznego)potencjalnejreligijności.Rzucaono
światłonatenwymiarreligijnegozjawiska,któryjakdotądcelowo
pozostawiliśmynaboku:jegozakorzenienieantropologiczne.Toono
najczęściejskłaniałonowoczesnychdowyciąganiabłędnych
wnioskówwtymkontekście,itomimożewychodziliodsłusznej
skądinądintuicji–conasskłaniazkolei,bypozostawićjenaboku
ispróbowaćodnaleźćprawdziwepytanie,tyleżemającdodyspozycji
solidnedane.Słusznaintuicjazakłada,żeistniejesubiektywneźródło,
będącepodstawąspołecznieokreślonychizorganizowanychwierzeń,
któreodsłaniasiępowoli,wmiaręjakteostatniecofająsięizwijają–
to„czuciereligijne”,któreBenjaminConstantodróżniaod„instytucji
religijnych”[1].Mylnywniosekgłosinatomiast,żetotuwłaśnie
docieramydoprawdziwego„centrum”(towciążConstant)zjawiska
religijnego,doniezmiennegoczynnikainiewyczerpanejtwórczej
zasady,którejdogmatyczneczykulturowekonstruktysąwyłącznie
wtórnymizmiennymurzeczywistnieniem.Stałośćźródłaizmienność
treściwzależnościodkontekstuipoziomu„rozwojucywilizacji”:
toniezwykłezłudzenieoptycznesprawia,żeimbardziejreligiatraci
naznaczeniu,tymbardziejskłonnijesteśmywnioskowaćojej
wiecznymtrwaniunapoziomieantropologicznym–zracjiowego
wewnętrznegoaspektu,odsłaniającegosięiuwypuklonegozasprawą
zmierzchureligiiwsferzepublicznej.Fakt,żewychodzisię
