Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakkolwiekrzeczysięmają,nieulegawątpliwości,żechociażludzieprawicy(włączniezwiększością
wybitnychpowieściopisarzyipoetów)moglibyćniemądrzy,snobistyczniczywręczniebezpieczni,
niektórymznichnaprawdęleżałanasercu„kultura”,podczasgdylewica(zwłaszczawodmianie
marksistowskiej)zajmujesięwyłącznieekonomią,mamiącnasabstrakcjami,ajednocześnie
podkopującpoważnąsztukę,zmożliwymwyłączeniemBrechta.Ludzieprawicyodrzucili
współczesnyprojektnawielesposobów,ponieważichdoświadczeniepięknaniemieściłosię
wewspółczesnejteoriiipraktyce.Marksiściniemielitakiegodoświadczenia,ichruchpragnął
jedyniewłączyćwszystko,oczymmówiono,żejestdobre–podczasgdywistociepotrafilimówić
poważnietylkoocieleijegopotrzebach.ChociażkrytykaiteoriaspołecznaEliotasątrywialne,
zpewnościązrodziłysięzjegopotrzebjakopoety.Wobrębiemarksizmutrudnoszukać
porównywalnychprzykładów.
ODLEGŁEŚWIATŁAIZBLIŻAJĄCESIĘPOCHODNIE
Możejednakalternatywaprawica/lewicaniejesttuwyczerpująca.CichygłosTocqueville’amożenas
wielenauczyć.Byłonostatnimdelikatnymkwiatembłyskotliwejarystokracjiancienrégime’u.Drżał
wreakcjinanajsubtelniejsze,najlepszerzeczy.Zpewnościąbyłbardziejwyrafinowanyniż
większośćnaszychutyskiwańnawulgarność.JegoopisPascalaitwierdzenie,żektośtakiniemógłby
zaistniećwnowymporządku,dojmujądogłębi.Tocquevillemiałdelikatnepodniebienie.
Przyjrzyjmysięjednak,zjakimzdrowiemduchowymakceptujewspółczesnądemokrację,gdzie
niewielejestmiejscadlaludzijegopokroju.Nigdyniewątpiłwwyższąsprawiedliwośćdemokracji.
Lewicymadozarzuceniato,żeekstremalnarównośćmożezniszczyćsprawiedliwość,apewnedobre
rzeczyzprzeszłościmiałybytrudnyżywotwdemokracji.Występującprzeciwkoprawicy,
argumentuje,żewwyznawanymprzezniąporządkuistniejąpoważneuchybieniaintelektualne.
Wzmieniającymsięświecieustanawianiedoścignionydlaprawicymodelsmaku.Starasięzachować
świadomośćtego,cotrwałeidoskonałewtym,cozmienneiniedoskonałe.Wszystkierealnereżimy
sązmienneinietrwałe.Doniosłapowinnośćmyśliciela,żyjącegowulotności,poleganadostrzeżeniu
tego,cowieczne.Wielkim,kardynalnymbłędemjestpoświęcanietego,cowieczne,temu,coulotne.
Dystansjestniezbędny,należyjednakzacząćodmiejsca,gdzieczłowiekstoi.Rozdziały
Tocqueville’apoświęconeżyciuAmerykanówtonajlepszesłowa,jakienapisanoonaszych
szczególnychwadachizagrożeniach,bezsugerowania,żekiedykolwiekbyłoznacznielepiej,bez
odwoływaniasiędosentymentalizmuczykapryśności.Tocquevillekreślizadanie,jakieposzukiwacz
wiecznościdostrzegawhoryzonciereżimu,wktórymżyje.Każdyzaspektówludzkichdążeń
duchowychjestpotraktowanyoddzielnie,bezwrzucaniaichdojednegoworka„kultury”.Dla
niektórychsąwiększenadziejewdemokracji,dlainnychmniejsze.Nigdyjednakniegaśnieszacunek
dlatrwałościludzkiejtęsknotyzatym,codobreipiękne.Lekturatychrozdziałówsiłąrzeczy
wzbudzasłodkismutek.Możewłaśnietegopotrzebujemy.Niemożemyichczytaćpoważnie,nie
stającsięchoćtrochębardziejwyrafinowani,coprzynajmniejczęściowooznaczaporównywaniesię
dotrwałychludzkichalternatyw.Dopierokiedystracimyjezoczu,staniemysiębarbarzyńcami.
Obecniegrozinamwłaśnietakautrataświadomości,niezaśhandel,przynajmniejwpewnej
mierze.NanaszebolączkiTocquevilleprzepisywałniewielkąliczbęuniwersytetów,przeznaczonych
dostudiowaniagreckichiłacińskichklasyków,wktórychupatrywałszczególniedobrąprzeciwwagę
dlanaszychtendencjiorazźródłodoznań,naktóreraczejniemogliśmyliczyćwcodziennymżyciu.
Właśnieuniwersytetywspołeczeństwiehandlowymmusząbyćnaczyniamirzeczywyższegorzędu,
albowiemzróżnychpowodówniemożesięonietroszczyćanirząd,anizakładpracy,aniKościół.
Demokracjeliberalnehojniewspierałyteośrodkidywersji,teżywewyzwaniarzuconeichwłasnemu
życiu.Nauniwersytetachmożnabyłonauczaćimówićpraktyczniewszystko.
Takzwane„wydziałyhumanistyczne”mająpierwszorzędneznaczeniedla„kultury”.Wydziały
humanistyczneobecnieupadająniezpowodubrakupoparcia,aleponieważniemająnic
dopowiedzenia.Studiowanietychstarychksiążekdlanichsamych,dlamądrościismaku,niemajuż
