Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
SEKCJAA–MAKROCZĄSTECZKIINFORMACYJNE
allosterycznych,ważnychwregulacjiaktywnościenzymów.Znanychjestrównież
wieleprzykładówprzejściowychkompleksówbiałkowych,szczególniewprzypadku
ścieżeksygnalizacjikomórkowej.Wtakichkompleksachmodyfikacjepotranslacyjne
(takiejakfosforylacja,patrztematL4)jednegozbiałekkompleksuwywołująkrótkie
oddziaływaniebiałekzesobą,atodoprowadzadozmianykonformacyjnejwdrugim
białku,coaktywujelubinaktywujetobiałko.
Grupyprostetyczne
Wielebiałekzłożonychzawierazwiązanekowalencyjniebądźniekowalencyjniemałe
cząsteczkizwanegrupamiprostetycznymi,którewnosządobiałkawłaściwości
chemiczne,jakichniemogąmudostarczyćbocznełańcuchyresztaminokwasowych.
Wielezgrupprostetycznychtokofaktoryreakcjikatalizowanychprzezenzymy.
Przykładamimogąbyćdinukleotydnikotynoamidoadeninowy(NAD+)wwieludehy-
drogenazach,fosforanpirydoksaluwtransaminazach,hemwhemoglobinieicyto-
chromachorazjonymetali,np.Zn2+,atakżegrupyacylowekwasówtłuszczowych,
którekotwicząbiałkawbłoniekomórkowejpoprzezoddziaływaniahydrofobowe.
Takiebiałkanazywamykoniugatamibiałek,abiałkobezswojejgrupyprostetycznej
określamymianemapoproteiny.Innebiałkazłożonesązasocjowanezmakroczą-
steczkamiitworząznimidużekompleksy.Przykładamitegotypumakrocząsteczek
sąwęglowodany(glikoproteiny),tłuszcze(lipoproteiny)czykwasynukleinowe
(nukleoproteiny)(patrztematA4).
Domeny,motywy,rodzinyiewolucja
Wielebiałekjestzbudowanychzestrukturalnieniezależnychjednostek,domen.
Domenywchodząwskładjednegopolipeptyduisązesobąpołączonekrótkimi
odcinkamiaminokwasowymi,tworzącrazemstrukturęwyższegorzędu.Krótkie
odcinkiłącznikowemogądziałaćjakzawiasy,pozwalającindywidualnymdomenom
przemieszczaćsięwzględeminnychdomen.Ograniczonaproteolizabiałkaprowadzi
częstodozerwaniałącznikówirozdzieleniadomen,którezachowująsięwtedyjak
niezależneglobularnebiałka.Czasamirowekpowstającymiędzydwiemadomenami
otaczającymisubstrattworzymiejsceaktywneenzymu,oddziałujączezwiązanym
substratem.Domenymogąwykazywaćpewnespecyficznefunkcje,takiejakwiązanie
powszechniewykorzystywanejwprocesachmetabolicznychcząsteczki,np.ATP
.Jeśli
tegotypuaktywnośćwystępujewwieluróżnychbiałkach,częstomożnawnichziden-
tyfikowaćtensamtypdomenyodpowiedzianejzatęfunkcję.Ueukariontówdomeny
sązwyklekodowaneprzezoddzielneczęścigenów,zwaneeksonami(patrztemat
J3).Ztegowzględusugerowano,żewczasieewolucjinowebiałkapowstawałyprzez
duplikacjeirearanżacjegenomoweeksonówkodującychdomeny.Procestenprowa-
dziłdopojawieniasięwnowychpolipeptydachkombinacjimiejscwiązańsubstratów,
centrówkatalitycznychielementówstrukturalnych.Takiprocesmógłznakomicie
zwiększyćtempoewoluowanianowychfunkcjonalnychbiałek.
