Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
I.Kant,Krytykapraktycznegorozumu
niemoralnościmaksymczynówmożliwych,leczkryteriummoralnościusposobie-
nia,intencji,pobudek,awięciczynówrealnychznichwypływających;rozpatruje
jużniewolnośćsądów,leczczynów.
Wszelkazmysłowa(czyli-jakmówiKant-estetyczna,patologiczna)pobud-
ka,wszelkawogóleempirycznapobudkapostępowanianiweczy-wedługKanta
-wartośćmoralnączynu.Jeżelipowodujenamiuczucie(choćbynajszlachetniejsze),
jeżelikierujemysięsługąuczucia-empirycznieuwarunkowanymrozumem-wtedy
postępujemywnajlepszymrazieamoralnie,nigdyzaśmoralnie.Jeżelicel,doktórego
dążymy,możestaćsięnawetcelempowszechnym,odpowiadanaczelnemuprawu
moralności,nieznaczytojeszcze,żepostępujemymoralnie;możemywtedypo-
stępowaćtylkolegalnie(zgodniezprawem),lecznieprawdziwiemoralnie.
Omoralnościdziałaniarozstrzyga-wedługKanta-niejegoprzebiegzewnętrzny,
nierezultat,leczintencja,usposobienie,zktóregowypłynęło,pobudka,którado
niegodoprowadziła.Wtedytylkoczynnaszjestmoralny,gdydziałamyzupełnie
niezależnieoduczuciaempirycznego,gdypobudkądziałaniajestszacunekdlaczy-
stegoprawarozumowego,kategorycznyimperatyw,obowiązek.Wszelkadomieszka
zmysłowości,tj.uczucia,jakomotywudziałania,pozbawiatoostatniewartości
moralnej.NatympolegarygoryzmetykiKanta,ugruntowanygłębokowjegoduszy
przezreligijne,pietystycznewychowanie,jakieodebrał.Lecztylkonatym.Popeł-
nilibyśmyjednakbłądsądząc,żeKantuważałzamoralnetylkopostępowaniewbrew
uczuciu.TegouKantawzasadzieniema.Przeciwnie,możliwiechętnespełnianie
obowiązkówjest-wedługniego-usposobieniemprawdziwiemoralnym,wiodą-
cymdoniedościgłegoideałuświętościwoli,którypowinienprzyświecaćnaszemu
życiumoralnemu.To,żepostępowanie,kierowanepoczuciemobowiązku,sprawia
namprzyjemność,bynajmniejniezmniejszajegowartościmoralnej,oiletylkota
przyjemnośćniejestpobudkądziałania,oilewięcmamyzagwarantowanączystość
motywów,tzn.brakwnichemocjonalnejdomieszki.Postępujemywtedymoral-
nie,gdyżprzejawiamywolnośćswąwczynie.
Etykakantowskajakoetykaobowiązkujestwzasadziepokrewnapospolitej
etyce,którakażepostępowaćtak,jaksumienienakazuje,szczerze,bezmędrkowa-
nia,bezwyszukiwaniaprzyczynusprawiedliwiającychnieposłuszeństwowe-
wnętrznemugłosowi.Niejesttoetykaarystokratówducha,jaketykaShaftesbu-
ry>ego,anietykafilozofów,jakSpinozy,leczludziprostychserc,kierującychsię
poczuciemobowiązku.nNiepotrzebażadnejnaukiifilozofii,żebywiedzieć,co
należyczynić,abybyćuczciwymidobrymB,niepotrzebaznaćprawprzyrodyani
celuwszechświata,żebypostępować,moralnie,lecztrzebatylkobyćposłusznym
kategorycznemuimperatywowi,któryjestfaktemrozumowym,dostępnymkażde-
muidlakażdegobezpośredniooczywistym.PodwpływemRousseauKantzdołał
wyzbyćsięoświeceniowychpoglądów,żeumysłowezdolności,żewiedzainauka
stanowiąowartościczłowiekaisąpotrzebnedotego,bypostępowaćmoralnie.
