Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
KsięstwoWarszawskie(1807–1815)
DlaogółumieszkańcówdawnejRzeczypospolitejprzejściepodwładzętrzech
mocarstwzaborczychwiązałosięzkoniecznościąprzystosowaniadonowej
sytuacjipolitycznej.Jejkonsekwencjemogłydostrzeciodczućnawetwarstwy
niezainteresowaneżyciempolitycznym,któreobojętnieprzyjęłyzmianęprzy-
należnościpaństwowej.Kontaktyhandlowe,zawodowebądźrodzinnewielu
mieszkańcówziemnieobjętychdotądzaboramizostałyutrudnionelubwręcz
przerwanepowytyczeniunowychgranic.Trudnobyłorównieżzignorować
sięgającesferyżyciacodziennegoprzeobrażeniawynikającezezorganizowania
administracjinanowo,wprowadzenianieznanychdotądinstytucji,regulacji
prawnychczyobciążeńnarzeczpaństwa.
WporównaniuzczasamiRzeczypospolitejniektóreznichmogłybyć
przyjmowaneprzezpewnegrupyzzadowoleniem;przykładempłynącezzasad
oświeconegoabsolutyzmudziałaniawładzaustriackichipruskichzmierzające
dozwiększeniaopiekipaństwanadchłopamiprzezograniczeniemożliwości
rugowaniaichzziemiipodwyższaniapańszczyzny.Odwrotnatendencjawpoli-
tycewładzrosyjskich–opartenarozwiązaniachobowiązującychwimperium
zwiększeniezakresuwładzyszlachtynadchłopami–odpowiadałazkoleiczę-
ścipolskichziemian,którymułatwiałapodnoszeniedochodowościwłasnych
majątkówkosztemwzrostupowinnościwłościańskich.
Przejściepodnowepanowanieniosłojednakzasobąróżneniedogodności,
upokorzeniaizagrożenia.WsystemiemonarchiiabsolutnychAustrii,Prus
iRosjiszlachtapolska,tracącstatusobywateliRzeczypospolitej,zmieniłasię
wpoddanych–wprawdzieuprzywilejowanych,leczpozbawionychwpływuna
sprawypolityczneipubliczne.Skromnąnamiastkędawnychinstytucjidemo-
kracjiszlacheckiejstanowiłjedyniedysponującyograniczonymikompetencjami
samorządszlacheckiwzaborzerosyjskim.Naobszarachanektowanychprzez
AustrięiRosjęszlachtautraciłagwarancjenietykalnościosobistejimajątkowej.
Wielekontrowersjiwywołałoteżwprowadzeniewzaborzeaustriackimformal-
negopodziałuszlachtynarycerstwoimagnatów–choćakceptowanyprzez
częśćzamożnegoziemiaństwa,aktówbyłkrytykowanyprzezwielujakoude-
rzeniewtradycyjnązasadęrównościstanuszlacheckiego.Objęciejegoczłon-
kówobowiązkiemdokonaniawpisudometrykiszlacheckiejsprawiłoniemało
kłopotówdrobnejszlachciegalicyjskiej,któraniepotrafiławprzekonujący
sposóbdowieśćswegoszlachectwa.Rzeczywistepowodydoniepokojumogły
żywićsetkitysięcydrobnejszlachtywzaborzerosyjskim,uznaneprzezwładze
zaelementobniżającyprestiżstanuszlacheckiego,nadmiernieprzywiązanydo
tradycjiRzeczypospolitej,podatnynaradykalnąagitacjęiniebezpiecznydla
państwa.WśródsposobówrozwiązaniaproblemuniepokojącegoPetersburg
znalazłasięweryfikacjaliczbyosóbmającychprawaszlacheckieorazpowoła-
niedrobnejszlachtydowieloletniejsłużbywojskowej.Rozpatrywanoponadto
