Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa:Symbolicznawaloryzacjarozpaczy
9
irozpoczęłosięstepowieniepołudniowo-wschodniejAfryki.Zmusiłotozamieszkującete
okolicemałpyczłekokształtnedozmianystrategiirozrodczej.(...)Musiałowięcdojśćdo
specjalizacjifunkcjipomiędzypłciami,czylirozbieżnejewolucjiwyrażającejsięnietyle
wdymorfizmieanatomicznym,cowodmiennymzachowaniu.(...)Dokonałosiętozapew-
newwynikustosunkowoprostejewolucyjnejzmianydziałaniaczynnikówhormonalnych.
(...)Powstałwięcewolucyjniesystemkrzyżującychsięodruchówaltruistycznychwobrębie
grupy,złożonejzsamca,samicyipotomstwa.Nazywamyjemiłością,agrupęrodziną4.
Powyższaargumentacjawystarczadoprzekonania,żedobórpłciowybył
ichybanadaljestistotnymczynnikiemewolucjiludzkiegoumysłu.Pozostaje
jednakbezodpowiedzipytanie:czymjestumysłczłowieka?Wjakiejrelacjipo-
zostająijakiesąpolaznaczeniowetakichpojęć,jak:mózg,umysł,świadomość,
myślenie?
Natepytaniateżniemaprostychodpowiedzi.Pozostającwkonwencjibio-
logicznychuwarunkowańkultury,przyjmuję,żeewolucjabiologicznawyłoniła
ewolucjęspołeczną,atawykreowałamyślenieabstrakcyjne.Abstrakcjajestjed-
nązregułmyśleniai–zdaniemPiotraLenartowicza–poleganakoncentrowaniu
uwagiświadomościnatym,copodobne.„Zmysłydostarczająmateriałubardzo
różnorodnego.Umysłprzeprowadzawtymmaterialeselekcję,grupującrazemto,
copodobne,apomijającto,coniepodobne.Elementypodobneumysłłączyrazem
wcoś,conazywamypojęciem”5.Zatemabstrakcjaumysłowaukazujerzeczywiste
pokrewieństwonapozórróżnychzjawisk.Ztegowłaśniepowoduewolucjoniści
wnaukachspołecznychwierzyli,żeistniejąuniwersalnezasadyfunkcjonowania
ludzkiegoumysłu,którestanowiąpodstawęróżnorodnościkultur.
Wfilozofiitezasadynazwanomyśleniem,asamomyśleniezostałouznane
zazasadęsystemową.Myślenieidziałaniesąpodstawowymiformamirealiza-
cjiczłowieczeństwa.Podstawowąrelacjąwobszarzeuniwersalnychzasadfunk-
cjonowanialudzkiegoumysłujestrelacjamiędzymyśleniemidziałaniem,którą
FlorianZnanieckioddałformułą:„każdedziałaniemjestmyślą”i„każdamyśl
jestdziałaniem”6.Działaniebowiemzachodzitylkotam,„gdzieprzebiegidealny
jestczynnikiemwywołującymiorganizującymfaktyrealne”7.Jestzatemproce-
semmyślowym,którypowodujekonsekwencjefizyczne,czylijesttakimaktem
idealnym,którywywołujerealneskutkiwświeciezewnętrznymdostępnymdla
doświadczeniainnychpodmiotów.
Wtymkontekściepojawiasiępojęcieracjonalności.Wczasachpomitycz-
nychiponowoczesnychtonaukaprzejęłarolęnajwyższejzasadysterującejdzia-
łaniem.Wyrazistąegzemplifikacjątejtezyjestscjentyzmrozumianyjakofilozo-
ficznawiaranaukiwsamąsiebie.Jesttostanowiskonormatywne,którereguluje
sposobyużywaniatakichterminów,jak:„wiedza”i„poznanie”.WedleLeszka
4JerzyDzik,Dziejeżycianaziemi.Wprowadzeniedopaleobiologii,PWN,Warszawa2003,
s.430,431.
5PiotrLenartowicz,Elementyfilozofiizjawiskabiologicznego,WAM,Kraków1984,s.38.
6FlorianZnaniecki,Wstępdosocjologii,KsięgarniaGebethneraiWolffa,Poznań1922,s.105.
7Ibidem,s.104.
