Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
MariolaFlis
Filozofiajestzdefinicjikrainąpomieszaniajęzyków,tojestwktórejzgodycodokryte-
riówprawomocnościniedasięosiągnąć.(...)Takwięcpotwierdzasię,przynajmniejtaksię
zdaje,historiakatastrofybabilońskiej:pomieszaniejęzykówwfilozofiijestkarązasamo
jejwynalezienie,czyteżodwetemwziętymprzezmitologięnaoświeceniuzaaroganckie
próbyjejunicestwienia13.
Jednymzeskutkówdekonstrukcjimitologicznegoobrazuświata,która
wEuropiedokonałasięnajpełniejinajkonsekwentniej,byłaproblematyzacjaire-
latywizacjapojęciaprawdy.Rozwójfilozofiizachodniejzaowocowałwielością,
równieprawomocnych,leczwzajemnieprzekładalnychjęzyków,i–cosięztym
wiąże–równieimponującąwielościąprawdifałszów.Wtensposóbpojawiłsię
Horrormetaphysicus,wrazzwidmemniekończącejsięniepewnościiwtenspo-
sóbpojawiłsiępostmodernizm.FilozofiaZachodu–dziękipodobieństwucech
strukturalnych–osiągnęładynamikęanalogicznądotej,którastałasięudziałem
rozwiniętejkulturyeuropejskiej:uruchomiłaprocesnieustannejsamokrytykiisa-
mokwestionowania.
IstotęegzystencjalnejsytuacjiczłowiekawyznaczazdaniemLeszkaKoła-
kowskiegonieto,iżjestonbytemwrażliwymiczującym,leczto,żemożestać
sięprzedmiotemdlasamegosiebie,żemożebyćswoimwłasnymobserwatorem.
Słowem,człowieknietylkowie,żejestwświecie,lecztakżewie,iżwie,lub
–inaczej–maświadomośćbyciabytemświadomymwłaśnie.Tymsamymna-
szaobecnośćwświecieprzestałabyćzjawiskiemoczywistyminiewymagającym
wyjaśnień,gdyżniesposóbutożsamićświadomościobserwującejsamejsiebieze
świadomościąjakointegralnymskładnikiemprzyrody.
Świadomośćistnienia,będącanieodłącznymatrybutemczłowieczeństwa,
oznaczawykroczeniepozanaturalnyporządekświata,oznaczatransgresję.
Dlategowłaśniestajesięczymśniewytłumaczalnym;niesposóbjejbowiemwy-
jaśnićjakoskładnikaprzyrody,ajeśliniejestskładnikiemprzyrody,toczym
wtakimraziejest?Sytuacjaczłowieka,abystałasięzrozumiała,wymagaza-
temumiejscowieniagowjakimśporządkuwyższym,wjakimśporządkutrak-
towanymprzezwielujakopozaempiryczny.Innymisłowy,sytuacjaczłowieka
wymagaładutranscendentnego,atenmożebyćukonstytuowanyjedynieprzez
doświadczanierozpaczy.NależyzgodzićsięzAnnąKapustą,którapisze:
Każdytekstrozpaczy,ówparadoksalnytekstkulturyodsłanianowąizawszeosobną,
wymagającąododbiorcysubiektywnychstrategiiczytania,pojedyncząfigurędyskursu.
Każdakultura,czylisystemkomunikowalnychznaczeń,zawszesytuujerozpacz:emocjo-
nalneekstremumnaswymmarginesie.Aletomarginesprzecieżdynamizujeobrazzmian
zachodzącychwdominującymuniwersumsymbolicznym.Rozpacz,pojmowanajakode-
strukcyjnystanskrajnegonatężeniasmutku,jestwswejgenezieifunkcjonowaniu:antykul-
turowaiaspołeczna,jednakjużpodjęciepróbyjejekspresjiiwypowiedzeniapoprzezformę
symboliczną,neutralizującsamąrozpacz,odsłaniaspołecznyprocestekstualizacjiemocji14.
13LeszekKołakowski,Horrormetaphysicus,op.cit.,s.135.
14AnnaKapusta,Językrozpaczający.„PowrótOdysa”StanisławaWyspiańskiegojakoprojekt
naturalizacjirozpaczy[w:]D.Brzeziński,A.Kapusta(red.),Kulturairozpacz.Analizyekspresji
rozpaczywtekstachkultury,WUJ,Kraków2009,s.27.
