Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
szerszyrozdźwiękmiędzywarstwąbogatąspołecznościibiedotą.Pogłębiającesię
zubożeniewszybkimtempieupowszechniłoideologięsocjalizmu.
Następującezkoleiideologietotalitarne,funkcjonującenagruncieprymatupaństwa,
wznacznymstopniudoprowadziłydoinstrumentalizacjikultury.Trudnoniezauważyć
roli,jakąwhistoriiodegrałmarksizm,któregopożywkąbyłaowakonfliktowośćspo-
łecznaiekonomiczna.Chociażmarksizmnarodziłsięzheglizmu,tojednakradykalnie
odrzuciłjegopodstawowezałożenia,odchodzącodidealizmuigłoszącmaterializmod-
mawiającyczłowiekowijegosubiektywnejduchowościwrazzjejwędrówkąkuduchowi
absolutnemuidei,stwarzająctezę,żetowarunkispołecznekształtujączłowiekatakim,
jakimjest,żetoonedecydująoformachbytowaniaiduchowości.Paradoksalnie,chcąc
niwelowaćspołeczno-ekonomicznenapięciaiklasowośćspołeczeństw,marksiścispro-
wadziliczłowiekadorolimałoznaczącegoorganizmużywego,całkowiciedetermino-
wanegoprzezspołeczeństwoiwarunkiotoczenia.Wtymsystemiekulturanietylkotraci
atrybutabsolutnejideiiceludążeń,aletakżewznacznejmierzeswojąantropologiczną
genezę,stającsiętworembliżejnieokreślonym,pochodnąjużnieczłowiekaijegodzia-
łań,alewarunkówekonomiczno-społecznych.
Czymwięcjestkultura?Zgodniezeźródłosłowem,jestudoskona-
lonąuprawąroślinlubroli.Culturaanimi–tosłowastarożytnego
filozofaoznaczająceuprawęumysłu.Wpotocznymjęzykujestkultura
poziomemrozwojuumysłowego,moralnego,ogładą,obyciemoraztak-
tem.Jesttakżeinterpretowanajakopoziomrozwojuspołeczeństw,
grupijednostekwdanejepoce.Jestzespołempowszechnieobowiązu-
jącychnormzasadiwartościwyznawanychprzezdanązbiorowość.
Możnarozważaćkulturęwróżnychskalach–mówimyokulturzegrupy,narodu
lubponadnarodowej.Należypamiętaćtakżeozjawiskudyfuzjikulturowej,którapo-
woduje,żekulturygrupoweinarodoweprzenikająsięnawzajem,tworząckulturowy
amalgamat.PrzykładowoludziezrzeszeniwKościelekatolickimtworzągrupęwielo-
narodowąounikalnejkulturzewewnętrznej,którazdajesiędominowaćnadprzejawa-
miposzczególnychkulturnarodowych,bynajmniejichjednaknieeliminując.
Podstawoweobszarykulturytokulturanormatywna,symboliczna,materialna.Kul-
turanormatywnajestzłożonaznormiwartościdefiniującychokreślonesposobydzia-
łania.Typowymprzykłademnormyjestustępowaniemiejscawautobusiestarszym
osobom.Kulturasymbolicznatouznanepoglądy,idee,przekonaniaisymbole,które
określająsposobymyślenia,atakżeinterpretująznaczeniaisensyzdarzeń.Symbolem
utożsamiającymideepatriotyczneinarodowejestgodłoorłabiałego,auznaneprzeko-
naniemożedotyczyćobowiązkupatriotyzmuiobronywłasnejojczyzny.Wreszcie
kulturamaterialnatocałokształtmaterialnychwytworówczłowieka.Należećdoniej
będziewrównymstopniukatedrawSalisbury,jakidziełaArystotelesa.Pytaniem
otwartymoczywiściepozostaje,naileniektóredziełasztukisączęściąkulturynorma-
tywnej,symbolicznejczymaterialnej.
PełnysystemfilozoficznydziełkulturowychstworzyłR.Ingarden,rozróżniając
podstawębytowądziełakultury(kamieńbędącybudulcemkatedry,deska,naktórej
powstajemalowidło)odsamegodzieła,któresiękonstytuujewwarstwiepercepcyjnej
odbiorcyoraztwórczejartysty.Odrazujednakpowstajepytanie,czydziełomożeist-
niećoddzielnieodswojejpodstawybytowej?Niemoże,azatemzpunktuwidzenia
całokształtudorobkumaterialnegoludzkościwdanejepocerozważaćnależykażde
dziełowsposóbkompleksowyiholistyczny.
