Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Działanieodpowiedzialne
16
Widaćwyraźnie,żepodstawowymdesygnatemróżnychzastosowańpojęciaodpowie-
dzialnościjestdziałanie.Dotejkategoriizaliczamytakżedziałaniawerbalne,wypo-
wiedzirozmaitegorodzaju,kiedymówimynaprzykładoodpowiedzialnościuczonego
czypublicystyzasłowo.Analogicznysensmatakżezaniechaniedziałańwtedy,gdy
ichpodjęciestanowiwarunekniezbędnypowstrzymaniaskutkówszkodliwychczy
krzywdzącychdlainnychludzi.Mówimynaprzykładoodpowiedzialnościstrażaka
zazlekceważeniewezwaniadopożaruczylekarzazanieudzieleniepomocyofierze
wypadku.WokresiepandemiiprezydentBrazyliiBolsonaroodmówiłwprowadzenia
restrykcjiiprzeztozaniechaniedoprowadziłdodramatycznejliczbyzgonów.
Innekontekstyodpowiedzialnościnawiązujązawszedotegopodstawowegosensu
pojęcia:działania(lubzaniechania).Dlategotrzebanajpierwzastanowićsię,czymjest
odpowiedzialnyczyn,odpowiedzialnedziałanie.Warunkiwstępnesącztery.Popierw-
sze,czynmusibyćświadomy;jednostkamusibyćzdolnadozdefiniowanaswojegodzia-
łania,doodpowiedzinapytanie:ncorobię?”
.Zkręguodpowiedzialnościwarunekten
usuwadzieciiosobyniepoczytalnewskutekróżnychistotnychzaburzeńsamoświado-
mości.Podrugie,czynmusibyćwolny,toznaczyzachodzićwwarunkach,wktórych
jednostkamamożliwośćwyboruiistniejąalternatywnesposobypostępowania,sło-
wem,gdynmożepostąpićinaczej”(Watson1975;Giddens1987,s.3).Tendrugiwaru-
nekzawieszaodpowiedzialnośćzadziałaniawymuszone,poczynającodbezwzględnego
przymusufizycznego,poprzezwiążącerozkazyażpobrutalnąindoktrynację,npranie
mózgów”
.Wterminologiiprawniczejmówisiętuonniemożnościswobodnegopokie-
rowaniaswoimpostępowaniem”
.Potrzecie,jednostkamusidysponowaćpodmiotową,
sprawczązdolnościądopodejmowaniadziałańwdanymzakresie;naprzykładurzędnik
musimiećodpowiedniekompetencjeistanowisko,polityk-mandatodobywateli,pilot
-licencję,wykładowca-venialegendi.Poczwarte,czynmusiprzynosićistotneskut-
kidlainnychludzi,ichgodności,interesów,dobrostanufizycznego,poczuciaszczęś-
ciaitp.Tenostatniwarunekwyłączazpojęciaodpowiedzialnościdziałaniacałkowicie
prywatne,przynosząceskutkitylkodlasamegodziałającego,np.nadużywanielekarstw,
złeodżywianiesię,stosowanienarkotyków,atakżedziałaniacałkowicierutynowe,
niewywołująceistotnychskutkówanidladziałającego,anidlainnych,naprzykład
zwyczajwstawaniaowczesnejgodzinieczyjedzenialunchuwpołudnie.
Kiedyczynomświadomym,wolnym,podmiotowymiwpływającymnainnych
możemyprzypisaćodpowiedzialność?Kryteriasądwa;epistemiczne(dotyczące
wiedzy)ietyczne(dotyczącewartości).Popierwsze,oddziałaniaodpowiedzialnego
wymagamyoparciasięnarzetelnejwiedzynatematprzewidywanychskutków,jakie
onoprzyniesie.Inaczejmówiąc,czynodpowiedzialnytodziałanieracjonalne,ro-
zumnewsensiedobregougruntowaniawfaktachiprawidłowościachpozwalających
przewidziećjegokonsekwencje.Aletoniewystarczy.Oddziałaniaodpowiedzialne-
2.Logikaigraniceodpowiedzialności
