Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
działaniaopartenawierzewtakąfałszywąwiedzę.Klasycznyprzykładtofałszywa
informacjaoniewypłacalnościbanku,skądinądznajdującegosięwdobrejkondycji,
któramasowomobilizujeklientówdowycofywaniadepozytówiwefekcieprowadzi
dobankructwabanku.Innyprzykładtoplotka,żezpowoduepidemiizabraknieto-
warówwsklepachiwefekciemasowychzakupówpojawiająsiępustepółki.Wdru-
gimprzypadku,prognozsamodestrukcyjnych(samobójczych),wiedzaobiektywnie
prawdziwanieprowadzidooczekiwanychskutkówdziękipodjętymwoparciuonią
masowymdziałaniomzapobiegawczym.Naprzykładtrafnaprognozaopogłębiają-
cymsięzatruciuatmosferyniesprawdzasiędziękimasowejlikwidacjipiecówwęglo-
wych.Innyprzykład,gdypostępującemuwyginięciurzadkichgatunkówprzeciwdziała
zakazpolowań.
Trzeciaokolicznośćtonieprzewidywalnośćefektówprogowych,gdynasilenie
jakiegośprocesuprzekraczapewientrudnydookreśleniastopień,pozaktórympo-
jawiająsięzupełnienowe,odmienneodoczekiwanychskutki.Naprzykładmobiliza-
cjaopozycyjnegoruchuspołecznego,początkoworozproszonaiłatwokontrolowana
przezwładzę,przekraczaprógnpluralistycznejignorancji”(Allport1954),gdykonte-
statorzyzdająsobiesprawęzeswojejliczebnościorazsiłyiwefekciedokonująrady-
kalnychczywręczrewolucyjnychzmianpolitycznychlubspołecznych.Innyprzykład,
gdybiedaibezrobociesąbiernieznoszoneprzezdługiczas,osiągającskalę,wktórej
poczucienrelatywnejdeprywacji”prowadzidowybuchuspołecznego(Gurr1970).
Poczwarte,wielośćnakładającychsięnasiebieczyrównoczesnychprocesów
możesprawić,żewiedzawystarczającadlaprzewidzeniaskutkówkażdegozosobna
okażesiębezsilnadlaokreśleniaskutkówskumulowanych.Naprzykładrównoczesne
wystąpieniekryzysupolitycznego,ekonomicznegoiepidemicznego,nawetprzyza-
łożeniu,żekażdyzosobnabyłdobrzezdiagnozowanyimożliwydoopanowania,po-
kazujenieprzydatnośćtakiejcząstkowejwiedzyprzyprognozowaniuefektówłącznych,
np.recesjigospodarczej,bezrobociaczydewaluacjipieniądza.
Wszystkieteokoliczności,lukiepistemologiczneiparadoksyontologicznespra-
wiają,żeprzeważniepodejmującodpowiedzialnedziałania,niedysponujemywiedzą
całkowiciepewną.Zawszepozostajemarginesryzykainiepewności(Lupton1999).
Oilewprzypadkuryzykamożliwajestjegoprzybliżonaestymacjaipowstrzymanie
sięoddziałaniazbytryzykownego(nryzykanckiego”)lubwykorzystanieubezpieczeń
rekompensującychewentualnestraty,otylewobecniepewnościiniebezpieczeństw
(np.katastrofprzyrodniczychczyzagrożeńcywilizacyjnych)jesteśmyczęstopozba-
wieniugruntowanejwiedzyizaskakująnaswswojejnieprzewidywalności(Arnoldi
2011;Joffe1999).Wepocepóźnejnowoczesnościskalaryzyka,jakienapotykamy
wżyciu,istotniesięzwiększa,przedewszystkimzdwóchpowodów.
Popierwsze,zpowoduprzyspieszonegorozwojutechnologicznegoicywilizacyj-
nego,któregoskutkiubocznewpostacidestrukcjiśrodowiska,ociepleniaklimatu,ka-
tastrofprzemysłowych,choróbcywilizacyjnych,epidemiisącorazbardziejdotkliwe.
19
2.Logikaigraniceodpowiedzialności
