Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZakonnicepochodziłyzarównozeznanychnaLitwierodów,jakSapiehów,Chrepto-
wiczówiPołubińskich164,zktórychnierzadkopokoleniepopokoleniuwstępowało
jednocześniekilkasióstr,wnoszącychwysokie,kilkutysięczneposagi,jakteżzrodzin
mieszczańskich,panienoniewielkichposagachlubprzyjmowanych„nafundację
dobrodzieja”165.
Warchiwumklasztornymprzechowywanowszystkiedokumentyzwiązanezfun-
dacjąiuposażeniemklasztoru,wtymprzywilejeinadania,spisanewukładziechro-
nologicznym166,doczegobyławyznaczonaspecjalnasiostra–„pisarkarejestrów”167.
Zachowałysięniektóre„papiery”konwentu,któreMikołajKozłowski„porozrzucane
odMoskwywWilniepozbierał”168.Staranniegromadzonotakżeaktaprawneisądo-
we169.Jednymznajgłośniejszychwdziejachklasztoru(wielokrotniewspominanym
warchiwaliachidrukach)byłkonfliktzsąsiadującymznimzboremkalwińskim170.
Doincydentudoszło4października1640r.wczasiechrzcinwzborze171.Gdypijany
pasierbministra,Piekarski,wrazzeswoimsługązaczęlistrzelaćzłuków,kilkastrzał
utkwiłowkościeleśw.Michałaitrafiłonaterenklasztoru.Nazajutrzkalwini„różne
słowaiznakisromotnetaknapanny,jakoinatychludzi,którzysięstrzałomdziwo-
wali…czynili”172,wefekcieczegodoszłodotumultumiędzystudentamiakademii
jezuickiejipodburzonąludnościąWilnaaewangelikami.Zginęłokilkaosób,wtym
ubogisiedzącyuwrótcmentarza.ZpomocąkalwinomprzyszłapiechotaKrzysztofa
Radziwiłłaisłużbymiejskie173.BiskupwileńskiAbrahamWoynaprzedłożyłsprawę
królowi,którypowołałkomisjędozbadaniazajścia(wstyczniu1641r.),abernardynki
wynajęłyJanaMaszkowskiego,plenipotenta174.Ichsprawęprzedsądamigrodzkimi
WilnaiGrodnapodjąłJanGórski,syndykbernardynówwileńskich175,promowałzaś
„wielkimkoszteminakładem”synfundatora,którywmowieobrończejproponował
wypędzićkalwinówzWilna176.Sąd25majauznałracjębernardynek,awszystkiesej-
mikipotępiływydarzenie,którestałosiękolejnympretekstemdoukaraniadysyden-
tów177.WładysławIV25czerwca1640r.wydałdekret,wktórymwymieniał„krzywdy
przerzeczonychpanienzakonnych”doznawaneod1624r.,m.in.„złukówimuszkietów
strzelaniecumpericulovitaepanien…słowa,piosnkinieprzystojnenaurąganieBogu
poświęconychpanien…kamieńmigwałtowneciskania”wzakonniceorazwczasie
procesjinacmentarzuzNajświętszymSakramentem.Opisanesytuacjeuzasadniały
decyzjęoprzeniesieniuzboruzawałymiejskie,byzapobiecpodobnymkonfliktom178,
cobernardynkiskomentowały,dziękującBoguzatakiwyrok179(doegzekucjidekretu
doszło21lipca1640r.wWilnie).SprawaobrazujenietylkonastrojereligijnewWil-
nie,wtymreakcjęstronykatolickiejizasięgwpływówrodówmagnackich,popierają-
cychróżnekonfesje:RadziwiłłówiSapiehów,aletakżekształtowaniesięstosunków
wyznaniowychwówczesnegoRzeczypospolitej.Wydajesiębowiem,żewydarzenia
1639r.wpisałysięwogólnekontrowersjezwiązanezprzestrzeganiemkonfederacji
warszawskiejz1573r.,wktórebernardynkizostałyprzypadkiemuwikłane.Śladem
innychprocesówklasztorusądruki:SprawaWielebnychPanienBernardynekkonwentu
wileńskiegoprzykościeleS.MichałazJmSCPanemStanisławemSwiebodąRotmistrzem
Oszmiańskim,wktórejchodziłooprzywłaszczenieczęścidóbrzapisanychwprzy-
wilejufunduszowymklasztoru,atakżedrukobrazującykonfliktzRadziwiłłami:
41
