Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
1.PODSTAWYTEORETYCZNEZMIANŁAŃCUCHOWYCH
jestwciążniewiele,wydajesię,żemechanizmypowstawaniatychzmiansą
podobnedotych,któreobserwujemywschematachbadawczychdotyczących
tylkojednegodocelowegozachowania.Zpraktycznegopunktuwidzenia
poznaniemechanizmuwielokrotnychzmianzachowańbyłobyniezwykle
wartościowe.Samfenomenjednakjestciekawyprzedewszystkimzpunktu
widzeniateoretycznego.
1010Mechanizmywielokrotnychzmian
Mechanizmyleżąceupodstawzmianłańcuchowychsązazwyczajtłumaczone
wliteraturzepoprzezodniesieniedodwóchklasycznychpodejść:teoriispój-
ności,awśródnichteoriidysonansupoznawczego(np.BerkowitziDevine,
1989;Festinger,1962;Heider,1958;zob.teżThřgerseniCrompton,2009),
orazteoriiautopercepcjiBema(1972).
Motywacjądorealizacjidwóchlubwiększejliczbyzachowańwedług
teoriispójnościjestdążenieludzidokonsekwencjiitrwałościwzachowa-
niach.Brakkonsekwencjiwdziałaniupowodujenieprzyjemnenapięcie,które
zkoleimotywujedopodjęciazachowaniajeniwelującego(Cialdini,Trost
iNewsom,1995).Tapotrzebabyciakonsekwentnymjestdodatkowowzmac-
nianaefektemzobowiązania.Naprzykładwcytowanychwcześniejbadaniach
Pallakiwspółpracowników(1980)publiczneumieszczenienazwiskbadanych
wgazecieprawdopodobniekojarzyłosięimzezobowiązaniemdozacho-
wywaniasięzgodnieztym,codeklarowali.Wypełnianiezadeklarowanych
zobowiązań,podobniejakbyciekonsekwentnym,jestzgodnezoczekiwa-
niamispołecznymi,dlategowsytuacjachzobowiązaniaprawdopodobieństwo
wystąpieniazmianłańcuchowychjestznaczniewiększe.Teprzypuszczenia
znajdująpotwierdzeniewwynikachmetaanalizprowadzonychwdziedzinach
stosowanych,któresugerują,żezobowiązaniamogąpełnićfunkcjemedia-
torówzmianłańcuchowych(Abrahamseiin.,2005;Lokhorst,Werner,Staats,
vanDijkiGale,2013).
Potrzebabyciakonsekwentnymjestszczególniesilnawsytuacjachpublicz-
nych,gdydziałaniewsposóbniekonsekwentnymożesięwiązaćzbrakiem
akceptacjilubnawetsankcjamispołecznymi(Schultz,Nolan,Cialdini,
GoldsteiniGriskevicius,2007).Ztegopowoduefektówłańcuchowychpowin-
niśmysięspodziewaćwwiększymstopniuwsytuacjach,gdyzachowanieaktora
sytuacjijestjawnedlainnych.Naprzykładwnajnowszymbadaniunatemat
wielokrotnegoużywaniaręcznikówprzezgościhotelowychzarównoosoby,
którezłożyłyspecyficznepisemnezobowiązania,jakite,któretylkozazna-
czyłytakąopcjęwformularzuznacznieczęściejniżgościezgrupkontrolnych
wyłączałyświatło,wychodzączpustegopokoju(Baca-Motes,Brown,Gneezy,
KeenaniNelson,2013).
