Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP–LIBERALIZMCZYLIBERALIZMY?
Próbaprzedstawieniatradycjiamerykańskiegoliberalizmusprawiatrudność
widocznąwewszelkichrozważaniachpoświęconychmyśliliberalnej,awynikającą
zkoniecznościokreśleniasamegopojęcialiberalizmu.Pojęcietomaniezwyklesze-
rokizakresznaczeniowy,dodatkowyproblemsprawiarównieżfakt,żezakresów
zmieniałsięwciąguwieków.Stądtrudnostworzyćjedną,powszechnieobowiązują-
cąiakceptowalnądefinicję.Wielokrotniepodejmowanopróbydoprecyzowaniatego
pojęciaprzezdodawaniedoniegoprzymiotnikówmającychjedookreślićizawęzić
zakresznaczeniowy.Stądteżpojawieniesięterminów:liberalizmklasyczny,libera-
lizmdemokratyczny,ordoliberalizm,liberalizmsocjalny,demoliberalizm;bądźteż
przyznaniesiędoniemożnościstworzeniajednejdefinicjiimówienieowielościli-
beralizmów1.
AżdokońcaXVIIIwiekusłowonlibéral”występowałozarównowjęzykuan-
gielskim,jakifrancuskimjedyniewformieprzymiotnikowej,dlaokreśleniabądź
torzeczygodnychwolnegoczłowieka(educationlibérale),przeciwstawianychpra-
commechanicznymlubocharakterzesłużebnym;bądźteżdlaokreśleniadyspozy-
cjidoogólnegorozwoju2.Wjęzykufrancuskimprzymiotniknliberalny”pojawiłsię
wsłownictwiepolitycznymwproklamacjiwydanejprzezNapoleonaBonapartego
19Brumaire)a1799rokuwyjaśniającejprzyczynyprzejęciaprzezniegowładzy3.
BertierdeSauvignyidentyfikujepierwszepojawieniesiępojęcialiberalizmu
wformierzeczownikowejzpamfletemExamendulibéralismeparunlibéral4,opub-
likowanymwroku1819weFrancji.Wtymsamymrokuujrzałoonoświatłodzienne
takżewtekstachanglojęzycznychwkontekściepolityki.Pojęcietopojawiałosięnaj-
pierwwAngliijedyniewodniesieniudoideizwiązanychzWielkąRewolucjąFran-
cuską5.Zczasempojęcialiberalizmzaczęliużywaćtorysidlanapiętnowaniaswoich
przeciwnikówpolitycznych-najbardziejpostępowejczęściPartiiWigów,częstodla
1J.Szacki,Liberalizmpokomunizmie,Znak,Fundacjaim.StefanaBatorego,Kraków1994,s.23.
2[Hasło]Libéral,[w:]E.Littré,DictionnairedelaLangueFrançaise,Hachette,Paris1877.
3
G.deBertierdeSauvigny,Liberalism,NationalismandSocialism:TeBirthofTreeWords,nTe
ReviewofPolitics”
,vol.32,issue2,April1970,s.151-152.
4Ibidem,s.154.
5
R.Southey,Prudhomme,HistoireGénéraleetImpartialedesErreurs,desFautes,etdesCrimes,commis
pendantlaRévolutionFrançaise,nQuarterlyReview”
,vol.15,no.29,April1816,s.69.
11
