Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nieważto,cowEuropienazywanoliberalizmem,wAmerycebyłowspólnątradycją,
napodstawiektórejtworzyłsięustrój.Wtensposóbobrońcaamerykańskiejtradycji
byłliberałemweuropejskimtegosłowaznaczeniu.Dojeszczewiększegozamieszania
doprowadziłyostatniopróbyprzeszczepieniadoAmerykieuropejskiegotypukon-
serwatyzmu,którybędącobcymamerykańskiejtradycji,przybrałniecodziwaczny
charakter.Przytymwszystkim,jużwcześniejamerykańscyradykałowieisocjaliści
zaczęlinazywaćsięliberałami.Niemniejjednak,wtymmiejscuużyjęsłowa»libe-
ralne«dlaokreśleniazajmowanegoprzezsiebiestanowiska,które,moimzdaniem,
jestjednakoworóżnezarównoodautentycznegokonserwatyzmu,jaksocjalizmu.
Chcęjednakodrazuzaznaczyć,żeczyniętozcorazwiększąobawąibędęmusiał
zastanowićsięnadodpowiednimokreśleniemdlapartiiwolnościowej.Popierwsze
dlatego,żetermin»liberalny«jestdziśwStanachZjednoczonychprzyczynąciągłych
nieporozumień;podrugiedlatego,żedominującywEuropierodzajracjonalistycz-
negoliberalizmujestjednymzprzewodnikówsocjalizmu”37.Dlategoteżobecniema
miejscesytuacja,którąnajlepiejoddajeprzytoczoneprzezHayekazdaniesirBernarda
Cricka:nnormalnyAmerykanin,którynazywasiebie»konserwatystą«,jestwistocie
liberałem”38.
Konsolidacjaśrodowiskakonserwatywnegospowodowałareakcjeliberałów.Ci,
którzywiększynaciskkładlinarealizacjęliberalnychpostulatówrównościisprawied-
liwościniżnapostulatwolności(JohnRawls,RonaldDworkin),przybralinazwęli-
berałówegalitarnych(egalitarianliberals).Cizaśzliberałów,którzykładliwiększy
nacisknarealizacjęideałuwolnościniżnarealizacjęideałurówności,poszukiwalidla
siebieinnejnazwy;częśćznichopowiedziałasięzaterminemnlibertarianizm”
.
Wstronęlibertarianizmu
Terminynlibertarianie”inlibertarianizm”
,podobniejakterminnliberalizm”wy-
wodząsięzłacińskiegosłowalibertas-oznaczającegowolność.Terminnliberta-
rianizm”jestjednakużywanywconajmniejdwóchznaczeniach.Starszewywodzi
sięzXVIIIwieku,gdyzaczętogostosowaćwodniesieniudozagadnieńzwiązanych
zuwarunkowaniamiwyboru.Libertarianizmutożsamianowówczaszwolnąwolą
(freewill)iindeterminizmem,przeciwstawiającgodeterminizmowiidoktrynom
zakładającymistnienienieodzownościifatalistycznegouwarunkowanialudzkiego
losu.Wrozważaniachfilozoficznychterminulibertarianużywanonaoznaczenie
nieskrępowanegoiwolnegowyboru,jakoprzeciwieństwokonieczności.Wtymzna-
czeniuterminzostałporazpierwszyużytywroku1789przezWilliamaBelshama
wEssays,Philosophical,HistoricalandLiterary,którypytał:nWhereisthediference
betweentheLibertarian(ł)andtheNecessarian?”39WiekXIXutrwaliłtakierozu-
37F.A.vonHayek,Konstytucjawolności,przeł.F.Englis,PWN,Warszawa2006,s.378.
38B.Crick,TeStrangeQuestforanAmericanConservatism,nReviewofPolitics”
,vol.17,1955,s.365.
39W
.Belsham,Essays,Philosophical,HistoricalandLiterary,C.Dilly,London1789-1791,vol.1,s.11.
19
