Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4iGwarabydgoska
wgłównejmierzeprzezdwaczynniki:położeniemiasta(KujawyiWielkopol-
ska)ijegohistorię(niewolapruska),cojestpotwierdzeniemnastępujących
słówHalinyKurkowskiej:
Regionalizmystanowiączęstonawiązaniadootaczających
daneśrodowiskomiejskiegwariNietrudnotakżezauważyć
ichzwiązekzdziejamiposzczególnychregionówi91
NadialektologicznejmapiePolski(zgodniezopracowaniemStanisława
Urbańczyka92)Bydgoszczleżyniemalżewcentrumdialektuwielkopolskiego,
któryobejmujeziemieodTczewaiMalborka(napółnocy),poRawicziKalisz
(napołudniu)iAletonajwiększemiastonadBrdąwpewnychokresachswoich
dziejówznajdowałosiępodsilnymwpływemjęzykaniemieckiego,gdyżwla-
tach1329-1330i1331-1343zajmowalijeKrzyżacy,aodroku1773prawie
przez150lat-dostycznia1920rokuznajdowałosiępodzaborempruskim
(ztegookresuhistoriimiastanależyprzywołaćrok1887,wktórymwładze
pruskiezniosływszkołachbydgoskichjęzykpolski)iW1919rokuNiemcy
stanowilioki80%mieszkańcówmiastainiewszyscyodeszlizchwiląpoja-
wieniasiępolskiejadministracjiiWczasiedrugiejwojnyświatowejmiastoby-
łookupowaneprzezhitlerowcówiMimożewroku1939Niemcystanowilityl-
ko6,4%wszystkichbydgoszczan,dywersanciniemieccy-przygotowującsię
dowojnyzPolską-znaleźlitutajsprzyjającewarunkistworzeniapiątejko-
lumny,conieoznaczajednak,iżwszyscybydgoscyNiemcybyliwrogonasta-
wianidoludnościpolskiejiWielerodzinniemieckichpozostałotakżewswoim
rodzinnymmieściepozakończeniuwojnyiJęzykowymznakiemwpływów
krzyżacko-prusko-niemieckichstałasięprzywróconaprzeznichwładzehitle-
rowskiewspomnianajużnazwaBrombergi
ZatemsłownictwogwarymiejskiejBydgoszczyobejmujeswoimzakre-
semprzedewszystkimdialektyzmyigermanizmy93iWielegwaryzmówbydgo-
skichmapodłożedialektalno-kontaktowe,gdyżlicznezapożyczeniaNiemiec
kiewkradłysiędomowybydgoszczanzapośrednictwemgwarwiejskich,któ-
rychużywaliosiedlającysiętutajludzie94i
91Buttler,Kurkowska,Satkiewicz1973,50i
92ZobimapęschematycznegopodziałuPolskinadialektywEJP,413i
93Cechygwarybydgoskiejprzedstawiłemwkilkumoichartykułach(zobiDyszak2002a,
2002b,2002c,2003,2004)iZobiteżsłownikJakmówilibydgoszczanie(Dyszak2008)orazmono-
grafięGwaramiejskabydgoszczan(Dyszak2015)i
94OdialektyzmachwgwarzebydgoskiejzobiDyszak2002ai
~23~
