Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
społeczeństwwielokulturowychpraktycznieprzestajeistnieć39.Dalejzauwa-
żaNeumann,żeHalbwachs,którywidzikonstytuowaniesiępamięcizbiorowej
przedewszystkimzkomunikacjiżyjącychjednostek,przypisujetekstomliterac-
kimjakomediompamięcizaledwiemarginalnąrolę40.
Kolejnąistotnąkoncepcjąpamięcizbiorowejsąpraceinnegobadacza,histo-
rykasztukiikultury,AbyWarburga(1866–1929),uważanegodziśzaprekurso-
ranowożytnegokulturoznawstwa41.Warburginterpretujepowracającewsztuce
formyimotywy,„Vorprägungen”42,niejakobezpośredniwpływwcześniejszych
twórców,leczjakodziałaniesymbolikulturowych.Symbolstajesięnośnikiem
kultury,kulturaopierasięnapamięcisymboli,zczegoWarburgrozwijaswojąte-
orięzbiorowejpamięciobrazowej,„kollektivesBildgedächtnis”43,którąnazywa
czasamipamięciąspołeczną,„sozialesGedächtnis”lubteżpamięciązbiorową,
„kollektivesGedächtnis”44.
Ważnymprzyczynkiemdorozważańnadpowiązaniamimiędzypamięcią
zbiorowąihistoriąsąbadaniahistorykaYosefaHayimaYerushalmiego(ur.1932),
aszczególniejegowspomnianawcześniejksiążkaZakhor45:JewishHistoryand
JewishMemory,wktórejautorzajmujesiętakżezagadnieniamitożsamościży-
dowskiej46,zwracającuwagęnaproblemywspółczesnejhistoriografii,polegające
międzyinnyminajejoddalaniusięodliteratury.Torozejściesiędróghistorio-
grafiiiliteraturyokazałosięwedługYerushalmiegofatalnewskutkachdlatej
pierwszej,ponieważnietylkoposzerzyłoprzepaśćmiędzyhistorykiemalaikiem,
leczprzedewszystkimzakłóciłoobrazprzedstawianejprzeszłości.Autoruważa,
39Por.BirgitNeumann,LiteraturalsMediumkollektiverErinnerungenundIdentitäten,w:As-
tridErll,MarionGymnich,AnsgarNünning(red.),Literatur–Erinnerung–Identität:Theoriekon-
zeptionenundFallstudien,Trier:WissenschaftlicherVerlag2003,s.49–77,tus.53.
40Por.tamże,s.53–54.
41Por.AstridErll,KollektivesGedächtnisundErinnerungskulturen,s.19;AstridErll,Gedächt-
nisromane.LiteraturüberdenErstenWeltkriegalsMediumenglischerunddeutscherErinne-
rungskultureninden1920erJahren,Trier:WissenschaftlicherVerlag2003,s.23.
42Por.AbyWarburg,DerBilderatlasMnemosyne,Berlin:AkademieVerlag2000,s.4.
43Określenietopadamiędzyinnymiwpodsumowaniupracyoprzepowiedniach,por.AbyWar-
burg,Heidnisch-antikeWeissagunginWortundBildzuLuthersZeiten,w:DieterWuttke(red.),Aby
Warburg.AusgewählteSchriftenundWürdigungen,s.199–304,tus.267.
44TeorięWarburgaijejliteraturoznawczeimplikacjeopisujeAstridErll,por.AstridErll,Ge-
dächtnisromane.LiteraturüberdenErstenWeltkriegalsMediumenglischerunddeutscherErin-
nerungskultureninden1920erJahren,s.23–26;AstridErll,KollektivesGedächtnisundErinner-
ungskulturen,s.19–22.BardzoważnąpozycjąpoświęconąWarburgowijestbezwątpieniapraca
długoletniegopracownikalondyńskiegoInstytutuWarburga,ErnstaHansaGombricha,por.Ernst
HansGombrich,AbyWarburg.AnIntellectualBiography,Oxford:Phaidon1986.Należyprzytym
zauważyć,żeWarburgbyłpraktykiem,wróżnychartykułachwydanychczęstowielelatpośmierci
ichautorazwracaprzedewszystkimuwagęnafakty,pozwalająctymsamyminnymbadaczomiczy-
telnikomwysnuwaćwnioskinatematmożliwychteoretycznychimplikacjiswoichodkryć.
45Pamiętaj!(zhebrajskiego).
46Wtymkontekściepor.takżeElishevaCarlebach,JohnM.Efron,DavidN.Myers(red.),Je-
wishHistoryandJewishMemory.EssaysinHonorofYosefHayimYerushalmi,Hanover:Brandeis
UniversityPress1998.
22
