Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nikatywną,„kommunikativesGedächtnis”,któraodpowiadapamięcizbiorowej
Halbwachsaiopierasięnakomunikacjiustnej,orazpamięćkulturową,„kultu-
rellesGedächtnis”,któraskupiasięnaróżnegorodzajuformachdziełiwytwo-
rówkultury:pomnikach,obrazachoraztekstach.WedługJanaAssmannapamięć
kulturowacharakteryzujesięnastępującymicechami:jestzależnaodkonkret-
nychnośników,któreprzedstawiająciinterpretującprzeszłość,tworzątożsamość
grupową;jestrekonstruktywna:pamięćjestmożliwatylkownawiązaniudo
teraźniejszości,doktórejodnosisię,rekonstruującprzeszłość;odpamięciko-
munikatywnejodróżniasiępoprzezformę:możebyćprzekazywanadopieropo
uchwyceniutreścipoprzezkonkretnemedia;jestzorganizowana,macharakter
instytucjonalny;wymagaramkulturowych,któredająperspektywęiwartościo-
wanie;jestrefleksyjnawtrzechwymiarach:wyjaśniacodziennezwyczaje,takie
jakrytuały,przysłowia,etc.,naświetlawłasnyobrazgrupy,międzyinnymiprzez
krytykę,odzwierciedlatakżesamąsiebie54.
AleidaAssmann,powtarzająctezęPierreNory,zauważaponadto,żewdzi-
siejszychczasachmożnamówićoswoistymparalelizmiemiędzypamięciąko-
munikatywnąakulturową,obiebowiempowolizanikają55.UAssmanówteksty
literackiejakonośnikipamięciniejednakszerzejanalizowane.Jaksłusznie
zauważaNeumann,onetraktowaneglobalnieiomawianewspólniezinne-
gorodzajutekstami,naprzykładreligijnymiczyfilozoficznymi56,choćAleida
Assmannprzyznajezdrugiejstrony,żezagadnieniapamięcibezwątpienia
problememinterdyscyplinarnym,wktórymliteraturoznawstwoteżmaswojąrolę
doodegrania57.
Konkretnegopunktuwyjściadoanalizypowiązańpamięcizbiorowejilitera-
turydostarczyliwXXwiekuniezależnieodsiebiePaulRicoeuriMichaiłBach-
tin,zwracającuwagęnazależnościmiędzyświatemrzeczywistymaświatem
przedstawionymdziełaliterackiego.Ricoeurzauważa,żeświatprzedstawiony,
jakoswoistawersjarzeczywistościpozaliterackiej,powstajewwynikutrójstop-
niowegoprocesu:najpierwodniesieniatekstudoświatarzeczywistego,następ-
nieprzetworzeniawutwórfikcyjny,aostateczniekolejnejrekonfiguracjiprzez
czytelnika.Dziękitemudynamicznemuprocesowipowstaniadziełaliterackie,
odnoszącsiędorzeczywistościpozaliterackiej,przedstawiająifikcjonalizują
zapomocąwłaściwychsobieśrodków,aostateczniewspółtworząuczytelników
indywidualneobrazyświata.Napoczątkutegoprocesutwórczegostoiwedług
Ricoeurafakt,żekażdytekst,niezależnieodstopniajegofikcjonalności,jest
54Por.JanAssmann,KollektivesGedächtnisundkulturelleIdentität,w:JanAssmann,Tonio
Hölscher(red.),KulturundGedächtnis,FrankfurtamMain:Suhrkamp1988,s.9–19,tus.13–15.
55Por.AleidaAssmann,Erinnerungsräume.FormenundWandlungendeskulturellenGedächt-
nisses,München:Beck1999,s.13.
56Por.BirgitNeumann,LiteraturalsMediumkollektiverErinnerungenundIdentitäten,s.59.
57Por.AleidaAssmann,Erinnerungsräume.FormenundWandlungendeskulturellenGedächt-
nisses,s.16i27–32;AleidaAssmann,JanAssmann,OhneGedächtnisgibteskeineKultur,„Der
BlaueReiter.JournalfürPhilosophie”,18,2/03,2003,s.70–78.
24