Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
powojniedoktrynarealizmusocjalistycznegonapotykaławśrodowi-
skuplastykównazasadniczeopory.Nieudałosięjejuznaćzajedyną
iobowiązującąwszystkich.
Równieważnenaterenieliteraturystałosięprzeobrażeniejęzy-
kapoezji.Bopoezjawtakichmomentachznaczącychprzeobrażeńod-
grywazwyklezasadnicząrolęwprzemianachliteratury.Dodaćwar-
to,żetoprzeobrażeniedokonywałosięniebezznaczącegowpływu
awangardwplastyce.EkspresjoniściskupieniwokółfiZdroju”,futu-
ryściprzeszczepiającynanaszgruntideeantytradycjonalizmuburzyli
obowiązująceregułyliterackiejekspresji,nietylkoteukształtowane
wokresieMłodejPolski,aleigłębiej–wynikająceunaszmodelu
poezjiromantycznej.Niektórzyznich,jakStanisławMłodożeniec,
podejmowalisiękarkołomnegotrudufundowaniapolskiegofutury-
zmunawiejskich,chłopskichfiwąkopach”.Niechodziłoobardzopo-
pularnewepocepoprzedniej,tradycyjnefiludowienie”,leczopróbę
zderzaniadwóchjęzyków–ludowegoinowoczesnego,sprawdzania
efektówwynikającychztakiegozderzenia.Nowymetapemwposzu-
kiwaniachbyłosformułowanieprogramuAwangardyKrakowskiej.
Eksperymentyjejniezamykałysięwsamymburzeniuikwestiono-
waniuzastanychstereotypówikonwencji.Refleksjęnadjęzykiem
poezjiposzerzyliorozważanianatematmetafory,konstrukcjiwypo-
wiedzipoetyckiej,jejkompozycji,kondensacjisemantycznej,wresz-
cie–nazmianieregułwersyfikacji.Niezależnieodsporów,jakie
wywoływałypropozycjePeiperaiPrzybosia,tooni–nadługielata–
ustalilizasadynowoczesnegojęzykapoetyckiego.Niebylijednakje-
dynymi;wywołalinaprawachpolemikiisporuzwrotkuwizyjnym
isymbolicznymkonstrukcjompoetyckim,wyrażającymkatastroficzne
przeczuciainiepokoje.Widocznejesttowjęzykudrugiejawangardy
(żagaryści,Czechowicz).Itaróżnorodnośćbyłazdobycząiwartością
literaturyDwudziestolecia,którejniedałosiędokońcazniweczyć
wokresiestalinizmu.Literaturazapisujeswójczas,odtwarzarzeczy-
wistośćpoprzezodrębny,sobiewłaściwyjęzyk.
Tęwłaściwośćodnowieniaśrodkówekspresji,widocznąwpoezji,
przypisaćmożnatakże,choćwmniejszymstopniu,prozieDwudzie-
stolecia.Wpowieścipopularnejdominowaływzorceprozyrealistycz-
nejXIXwieku,tradycyjnegoromansu.WielkiautorytetŻeromskiego,
poprzezjegoPrzedwiośnie,stwarzałpomostłączącynowąpowieść
ztradycjągatunku,zjejwersjąrealistycznąimodernistyczną.Jed-
nakżeutworyKadena-Bandrowskiego,NałkowskiejiDąbrowskiej,
wyrastającztejtradycji,poszerzałykrągtematów:kształtowałysię
odmianygatunkowepowieścipolitycznej,psychologicznejinowej
wersjipowieścispołeczno-obyczajowej,zwanejpowieścią-rzeką.Jed-
13
