Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nocześnierozwijałsięinnytypprozy,nazywanejczęstokreacyjną,
wktórejzasadaodwzorowaniażyciazastąpionazostałakreowaniem
fikcyjnychświatów,rezygnującychzżyciowegoprawdopodobieństwa.
Światamiowymi,ichporządkiemisensem,rządząprawapsycholo-
gii,wyobraźni,marzeńsennych,bądźgroteskowychdeformacji.Au-
tonomiaowychświatów,wyrażającasięwbudowaniufabułnaprze-
kórrzeczywistości(szkoławFerdydurkeWitoldaGombrowicza,
wktórejedukacjapoleganienadodawaniuwiedzyuczniom,leczna
odejmowaniujejdorosłym),bądźnapograniczuświatarealnego,ha-
lucynacji,snu(SanatoriumpodKlepsydrąBrunonaSchulza),uwal-
nialiteraturęodobowiązkunaśladowanianatury,odmimesiswjej
właściwościachzewnętrznych,skierowujekupenetrowaniusferyświa-
domości,tajemnicpsychikiludzkiej.Równocześnieelementemzna-
czącymstajesięsamaformajakonarzędzieiwyrazindywidualnej
grytwórcyzeświatem.
ZewspółpracyWitkacegozformistamiwynikałyjegoprzemyśle-
niawyrażonewesejachNoweformywmalarstwieiwynikającestąd
nieporozumienia,Teatr.WstępdoteoriiCzystejFormywteatrze.Choć
założeńtychnierealizowałaściślejegopraktykatwórczawdrama-
tachiwpowieściach,towyrażonewnichideeodegraływielkąrolę
wprzeobrażeniachsztukiteatralnej–nietylejednakwDwudziesto-
leciu,cowokresiepowojennym.DziałalnośćLeonaSchillera,reżyse-
raiteoretykateatru,twórcypoetyckiegoteatrumonumentalnego
ipolitycznego,lewicowegoteatruwspółczesnego,miałaswojepowo-
jennekontynuacje.Znaczącedlapóźniejszychprzeobrażeńsztuki
teatralnejbyłytakżeposzukiwaniaJuliuszaOsterwyiMieczysława
LimanowskiegowfiReducie”,teatrze-laboratorium,kładącymnacisk
nastylgryaktorskiej.Polskasztukafilmowa,choćwpowijakachjesz-
cze,choćniewydałaarcydzieł,miałaswójwłasnyepizodawangardo-
wywpostacieksperymentalnychfilmówStefanaThemersona,zacho-
wanychtylkowefragmentach.
Dwudziestoleciemiędzywojenne,jeślizsumowaćpodjętewówczas
poszukiwaniaidokonania,byłookresemwyjątkowymwnaszejkul-
turzeisztuceXXwieku.Wieleztego,cozdarzyłosiępóźniej,korze-
niamiswymitkwiwtymokresie.Dlategorozważaniaoliteraturzepo
1939rokumusząuwzględniaćDwudziestoleciejakoobowiązkowy
układodniesień,bezktóregoniezrozumiałestająsiępóźniejszeprze-
miany.Aleklęskawrześniowaspowodowała,żeosiągnięciawkultu-
rzeisztuceuległydeprecjacji,poddanezostałyostrejkrytycejuż
wczasieokupacjiprzezbezpośrednichnastępców,międzyinnymiprzez
poetówzwiązanychzkonspiracyjnymczasopismemfiSztukaiNaród”.
OskarżalioniliteraturęisztukęDwudziestoleciaoto,żezajętaeks-
14
