Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Literatura
nawychodŸstwie
laniawielkichobszarówżyciaspołecznego,tworzeniasyntez,obra-
zówfikcyjnych,leczwiernychrzeczywistości.Wielkiewydarzeniahi-
storycznekusiłytwórcówdoujęćepickich.Wymagałyonejednak
wkonstruowaniufabułwyróżnieniawielkichbohaterów,sprawców
wydarzeń.TakbyłowIliadzieHomera,wWojnieipokojuTołstoja,
wTrylogiiSienkiewicza.TymczasemwojnytotalneXXwiekuunie-
możliwiałytakieujęcie.Bohaterzystawalisięanonimowi,decyzjeza-
padaływsztabach,zdalaodliniifrontu,gdziewalczyłyiginęłymasy
żołnierskie.Śmierćbyłatakżeanonimowa:żołnierzumierałniewi-
dzącniekiedytwarzywroga–ginąłodbomb,min,stratowanyprzez
pojazdypancerne.Wojnatotalnazwracałasięprzeciwkocywilom,
polegałanaburzeniunietylkofortyfikacji,leczcałejstrukturygospo-
darczej.Cywilówginęłowięcejniżżołnierzy.Wstrategięwojennąwpi-
sanezostałyrepresjewobecludnościzdobytychziem–powstawały
fifabrykiśmierci”,dlapotrzebwojnypracowałyobozykoncentracyjne
iłagry.Niedoczekałasięwielkichujęćepickichpierwszawojnaświa-
towa,bezradnabyłaliteraturawobecrozmiarówijakościzbrodnidru-
giejwojny.Bluźnierstwemiobelgąwobecniewinnychofiarwydawało
sięukładaniefikcyjnychfabuł,wyróżnianieherosów,najbardziej
sprawnychwykonawcówzagładyizniszczenia.Owoposzukiwaniepo-
jedynczegoczłowiekawwojnietotalnejwyodrębniło,wsensieliterac-
kim,lotników,walczącychsamnasamwpojedynkachpowietrznych,
kapitanówokrętówwojennych,ipóźniej–jużnaprawachmituile-
gendy–dowódcówoddziałówpartyzanckich.Aletonieoniwyłącznie
decydowaliolosachwojny.Weszlidopowieścipopularnej,powstają-
cejwczasiewojnyipowojnie.Wystarczytuprzypomniećpowieści
ArkadegoFiedleraDywizjon303(Londyn1942),Dziękujęci,kapita-
nie(Letchworth1944),zinnychpowodówwymienićtumożnatakże
powieśćomłodzieżyidlamłodzieżywalczącejAleksandraKamiń-
skiegoKamienienaszaniec(Warszawa1943).
Owaniemożliwośćwielkiegoepickiegoujęcia,przybrakukoniecz-
negodystansuiróżnorodnościobjawówwojny,wyznaczyłaszczególną
rolęopowiadaniominowelom.Pozwalałyonenaprzedstawieniefrag-
mentu,nawetpojedynczegozdarzenia,nanadanietakiemuujęciu
szerszego,metaforycznegoznaczenia.Opowiadaniaukładanoniekiedy
wcykle,tematyczniepokrewne;istotnebyłotakżeichosadzenie
wprzeżyciachosobistychautora.Takicharaktermają,powstającena
wychodźstwie,opowiadaniaHerminiiNaglerowej,więźniarkiłagru
BurmawKazachstanie,ztomuLudziesponiewierani(Rzym1945).
Pierwszezcyklu,Cięciwa,dotyczywrześnia1939roku,ewakuacyj-
nychpociągów,przyjazdudoLwowa,następne–aresztowaniaprzez
NKWD,okrutnychprzesłuchań(Śledztwo),pobytuwceli(Obłęd
48
