Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ipolityka,Dunia),pobytuwłagrze,wyniszczającejpracy,chorobyitd.
Zdoświadczeńosobistychpowstałtakżecyklobrazkówwięzienno-
-łagrowychBeatyObertyńskiejWdomuniewoli(Rzym1946),zrela-
cjiocalałejosoby–opowieśćMelchioraWańkowiczaolosachpolskich
zesłańcówwZSSRDziejerodzinyKorzeniewskich(NowyJork1944).
Utworyte,choćtraktowaćjemożnajakodziełaliterackie,mająwar-
tośćdokumentacyjną.Najwcześniej,niejakonatychmiast,przynosiły
informacjeozbrodniachstalinizmu.Jesttozasługaliteraturypol-
skiej,któranawielelatprzedSołżenicynemdotykałaprawdyosys-
temiestalinowskim,prawdyniewygodnejdlaZachoduwczasiewojny.
Wystarczyprzypomnieć,żewydanieopowieściWańkowiczauległo
konfiskaciewStanachZjednoczonych,żepóźniejNanieludzkiejzie-
miJózefaCzapskiego(Paryż1949)iInnyświatGustawaHerlinga-
-Grudzińskiego(Londyn1951)zostałyprzyjętezniedowierzaniem.
Opowiadania,zewzględunawarunkitechnicznewydawnictw
konspiracyjnychdysponującychgłówniepowielaczami,rzadkodru-
kowanebyływkraju.Powstającewczasiewojnyalboukazywałysię
wprasiepolskiejpozakrajem,alboteżwchodziłydotomówwydawa-
nychpowojnie.NiektóreopowiadaniaKsaweregoPruszyńskiego
zpowojennegotomuTrzynaścieopowieści(Warszawa1946),m.in.
Człowiekzrokokowegokościoła,MadonnaMikulińska,CosasdePo-
loniaukazałysięwcześniejwlatach1942–1943wczasopiśmiefiNowa
Polska”;opowiadaniaAdolfaRudnickiegoKońiJózefówukazałysię
wZSSRwfiNowychWidnokręgach”.OpowiadaniawojenneJerzego
AndrzejewskiegoApel(powst.1942)iWielkiTydzień(powst.1943)
drukiemukazałysiędopieropo1945roku.Podobnybyłlosopowia-
dańJarosławaIwaszkiewicza–MatkiJoannyodAniołów(powst.
1943),Starejcegielni(powst.1943)iBitwynarówninieSedgemoor
(powst.1942).WeszłyonedopowojennegotomuNowamiłośæiinne
opowiadania(1945)bądźdrukowanebyłyosobno(Staracegielnia
wydanawspólniezMłynemnadLutyniąw1946).
OpowiadaniaAdrzejewskiegoPrzedsądem,ApeliWielkiTydzień
podejmujątematyzwiązanezżyciemwokupowanymkraju.WApelu
poznajemydramatycznezmaganiagrupywięźniówwoboziekoncen-
tracyjnymozachowaniegodnościludzkiej,wbrewokrucieństwuopraw-
ców;wPrzedsądem–dramatmaltretowanegowięźnia,który,aby
nieumieraćsamotnie,wydajeswojegoprzyjaciela;wWielkimTygo-
dniu–zachowaniaPolakówwobecdramatupłonącegogetta.Opo-
wiadaniate,ważnewdorobkupisarza,związanejeszczezzasadami
światopoglądowymi,jakiewyznawałprzedwojną,odkrywająniewy-
dolnośćtychzasadikonwencjiwnowychwarunkach.ObozowyApel
wporównaniuzopowiadaniamiBorowskiegowykazujeniewielką
49
