Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
PoetriezXIIiXIIIw.,skupionenazagadnieniachbudowyoraznasposobachzdobieniadziełaśrodkami
stylistycznymi,małomiejscapoświęcałyproblemomgatunkówpoetyckich.
OsobnemiejscewgronieteoretykówdojrzałegośredniowieczazajmujeJanzGarlandii(ok.1195-ok.
1258/1272),którywtraktaciePoetria...deArteProsayca,MetricaetRithmica(ok.1220,red.ok.1231-
1236)zainicjowałdwaważnewątkirefleksjinadgatunkamiliterackimi:zespoliwszymyślenieoodmia-
nachgatunkowychpoezjiiprozy,skierowałuwagęnaformynowe,szczególniepopularnewewspółcze-
snejsobietwórczościśredniowiecznej,wymykającesiętradycyjnymklasyfikacjom.
StaraniaJanazGarlandii,abyuwzględnićpopularnewśredniowieczugatunki,koncentrowałysięgłów-
niewokółpoezjinrytmicznej”
,zapoczątkowanejwtradycjichrześcijańskiejróżnymiformamiśpiewów
liturgicznych,alepodjętejstosunkowoszybkoprzezpoezjęświecką.
WykładzasadtejpoezjiznajdujesięwksiędzeVII(s.158-222).Wstępnadefinicjagłosi,żerithmicajest
gatunkiem(species)sztukimuzycznej,aniecodalejczytamy:
Rithmusestconsonanciadictionuminfinesimilium,subcertonumerosinemetricispedibusordinata.
Rytmjestzgodnościąbrzmieniawypowiedzeńpodobnychnakońcu,uporządkowanychbezmiarmetrycznych,
wedługpewnejliczby3.
(przeł.T.Michałowska)
Wtokudługiegowywoduteoretycznegopojawiająsięprzykładyróżnychodmianśpiewówrytmicz-
nych,awśródnichhymnykościelne.Dodajmy,żepróczJanazGarlandiizainteresowaniepoezjąrytmicz-
ną,azwłaszczagatunkamiśpiewówkościelnychokazałrównieżEberhardzBremy,przytaczającwkońcowej
częściswegotraktatuLaborintus(991-1005)hymnyisekwencjeorozmaitejbudowie.
Gatunkiempoetyckimcieszącymsięwśredniowieczudużąpopularnościąbyłteżspóruosobieńod-
miennychpojęć,formbytulubwartości,zw.altercatio.NieuszedłonuwadzeJanazGarlandii,któryna-
wiązałdońwparumiejscachswegotraktatu.
Wymieniającgatunkielegii(elegiaespecies),wskazałformępoetyckąnazwanąamabeum,awłaściwie;
amoebaeum-śpiewanenaprzemian:alternum.DefinicjaJanabrzmitak:
...amabeum,quodaliquandoestinaltercationepersonarumetincertamineamantium,utinTeodoloetinBucolicis
aliquando.
nnaprzemienne”
,któreniekiedywystępujewsporzeosóborazwsprzeczcekochanków,jakw<Eklodze>Teodolusa
iniekiedywBukolikach<Wergiliusza>4.
(przeł.T.Michałowska)
Dodajmy,żebędącaszkolnąlekturąEclogaTheodolizostałaosnutanatlewymianyzdańmiędzypersona-
miuosobiającymiFałsz,PrawdęiRoztropność.
TensamgatunekpojawiłsiępodinnąnazwąwksiędzeVII(s.210-212)jakoOdadeconflictuCarnis,
MundietDemonis,quamdecantavitCalliope.SpórCiałazeŚwiatemiDemonami-totypowyzarystre-
ścigatunku,funkcjonującegowśredniowieczupodwielomanazwami,wśródktórych-próczaltercatio
-znajdujesiętakżeconflictus.
Okazujesięwięc,żeniektórzyteoretycyśredniowiecznipróbowalizmierzyćsięznowymiodmianami
poezji,rozwijającymisięwewspółczesnejimlubniecowcześniejszejliteraturze.
Nieulegajmywszakżezłudzeniu,żeichzabiegideskrypcyjnemiałybezpośredniwpływnakierunekroz-
wojutwórczości.Opisuznanychsobiezautopsjiodmianpoezjidokonywalizpewnejperspektywyhisto-
rycznej,próbującnazwaćiuchwycićichznamiennewłaściwości,rozpoznawanejakopowtarzalneistałe,
pozwalającewyodrębnićjejakozbiór,dającysiędostrzecwmasieinnych,powstającychówcześniedzieł.
Powtarzalnośćwwieluutworachwłaściwościtakich,jak:tematyka,typbohatera,formawypowiedzi,kie-
runekprzebieguzdarzeń,kompozycja,czywłaściwościstylutrudnouznaćzadziełoprzypadku.Bardziej
3TheParisianaPoetriaofJohnofGarland,wyd.T.Lawler,NewHaven-London1974,s.160.
4Dz.cyt.,s.102.
XV
