Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
racjonalnymwyjaśnieniemwydajesię-wpełnidającesięuzasadnićwsystemiekulturyliterackiejśre-
dniowiecza-naśladowaniedziełnarchetypicznych”
,wwiększościpodsuwanychprzezdominującewtych
czasachinstytucje,awśródnichprzedewszystkimKościół,szkolnictwowszystkichstopni,kancelarie
(dworskie,biskupie),awreszcieterejonyżyciaspołecznego,któresprzyjałypowstawaniuipopularyzacji
rozmaitychformustnegoprzekazu.
Dziękiliturgiikościelnejupowszechniałysięizapadaływpamięćwiernychwykonywanewswoistydlasie-
biesposóbhymnyczysekwencje;pamięćwykonawcówisłuchaczyprzeradzałasięzczasemwświadomość
zasad,wedługktórychwinnybyćonepercypowane,odróżnianeodinnychpieśni,awreszcie-układane
(połacinie,zczasemzaśwjęzykunarodowym).Normygatunkowekształtowałysięmiędzytwórcami,wy-
konawcamiasłuchaczami.Funkcjonowaniegatunkówwżyciuzbiorowym,warunkująceiułatwiającepo-
rozumieniennadawców”inodbiorców“
,oznaczałorzeczywisteistnieniewprzestrzenispołecznejpew-
nychodmiantwórczości.Dopieropopewnymczasiepojawiałasięnazwa(zapewnepomocnawpraktyce),
aponiejuczonarefleksjateoretycznapodsumowującaefektyrozwojunżywejmaterii”poetyckiej.
Procesedukacjiszkolnejiuniwersyteckiejgwarantowałpowszechnąznajomośćdziełnarchetypowych”
.
Świadomośćzasadukładaniatakichutworówjakaltercatio,facetusczybajkamiałwrezultaciekażdylit-
teratus.Przysposobionydoswegozawodukancelistamusiałbiegleukładaćlistyidokumenty,naśladując
wyznaczonewzoryistosującsiędoupowszechniającychjensztukdyktowania”(artesdictaminisdictandi).
Natomiastnajpospolitszynawetsłuchaczmógłzachowaćwpamięcinietylkotreśćisłowa(zmelodią),
lecztakżezczasemteżpodstawowezasadyukładaniaiodtwarzaniapieśniwjęzykunarodowym,wyko-
nywanychprzezhistrionówpodczasdworskichbiesiad,wkarczmach,naweselachczynnateatrach”
,nie-
kiedyprzezwędrownychdziadówtoznówprzezrycerzywwojennychobozowiskach,alboprzezpodpi-
tychuczestnikówzabawulicznychczykarnawałowychpochodów,przetaczającychsięprzezulicemiast.
Archetypowewzoryniekiedypisaneinuczone”
,aniekiedyustneipospoliteleżaływięcupodstawkażde-
go,wykazującegopowtarzalnewłaściwościzbioruutworów,odpowiadającegopotrzebomkulturowym
epoki.Zbiorytemożnanazywaćngatunkami”
,podwarunkiemwyłączeniaichspodprocedurklasyfiko-
waniawedługwzorcówlogicznychi/lubgramatycznychorazodstąpieniaodpróbpodporządkowywania
ichkategoriomrodzajowym.Myśleniezw.genologicznymmaracjębytupodwarunkiemusunięciapro-
blemównadrzędności/podrzędnościczyteżnnależenia”utworu(utworów)dookreślonegongatunku”
,
podobniejakgatunkówdonrodzaju”
.
PrzyjęcietakiegosposobupostrzeganiagatunkówskłoniłodoprzyjęciazastosowanegowLeksykonie
sposobuichopisywania.Ważnymsygnałemliterackiegopokrewieństwagrupyutworówbyłowśrednio-
wieczuokreślanieichwspólnąnazwą,czasemkilkomanazwamiozbliżonejwykładniznaczeniowej,po-
jawiającymisięwtytułachbądźnp.wewstępachdopodstawowychtekstów.Stądteżodnotowywanie
owychnazworazich(ewentualnej)eksplikacji.Źródłamitychterminówiobjaśnieńbyłyszerzejówcze-
śnieznane,adostępnedziśleksykonyiencyklopedie,atakżewszelkiekompendiateoretycznetraktujące
opoetyceiretoryce,uznanezaniezbędne.
Niekiedyobjaśnieniomleksykalnymtowarzyszyłacharakterystykakonotowanychprzeznazwywła-
ściwościgrupyutworów.Przekazanieowychopisów,mającychwalorwspółczesnychdziełomdefinicji,
świadczącychosposobiepostrzeganiaichwspólnychznamionorazfunkcjiwydawałosiękonieczne:sta-
nowiprzecieżdokumentacjępozwalającązgodniezeświadomościąepoki,awięchistorycznieokreślić
zakreswspólnychcechkażdegongatunku”
,azarazemwskazaćwłaściwościróżniącespeciesmiędzysobą.
Jeśliśredniowieczniteoretycypomijaliwopisachwzorce,którychnaśladowanieuważalizakoniecznelub
zalecane,trzebabyło-niezależnieodnich-podejmowaćpróbęodtworzeniatradycjiwmniejszym
lubwiększymstopniukształtującejpoetykęomawianegogatunku.
Tewstępnezabiegi,mającenacelurekonstrukcjęśredniowiecznegonazewnictwa,raczejrzadkichdefi-
nicjigatunkowych,awreszciepróbędotarciadogenezyliterackiejlubpozaliterackiejkolejnychspecies,
XVI
