Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Jednakżetwórczośćpolskiegośredniowiecza,jakwiadomo,byładwujęzyczna,arozpoczęlijąautorzy
niedopuszczającyzapewnemyśliomożliwościpisaniawjęzykuinnymniżłaciński:wjęzykuKościo-
łaiszkoły.Cowięcej,rolainicjacyjnaprzypadładuchownymobcegopochodzenia,apierwsząosobąna-
rodowościpolskiej,którejdziełomożnauznaćwistociezapoczątekpiśmiennictwawnaszymkraju,by-
ławspomnianajużkobieta-Gertruda.Donajwiększychindywidualnościpisarskichnastępnychstuleci
wypadazaliczyć-prócz(nieznanejnarodowości)AnonimaGalla-mistrzaWincentego,zw.Kadłub-
kiem,orazJanaDługosza.
RozwójśredniowiecznegopiśmiennictwawPolsceobserwowanyzperspektywypomnażaniasięzastępu
pisarzy,którychdziełazachowałysiędonaszychczasów,aktórychosobysą-wmniejszymlubwiększym
stopniu-historycznieuchwytne,możnazobrazowaćponiższątabelką,wymagającąwszakżewstępne-
gokomentarza.Wniecoponad270hasłachbiograficznychzarysowanosylwetkiludziwrozmaityspo-
sóbzwiązanychzliteraturąwPolscenaprzestrzeniprawie600lat.Uwzględniononietylkotworzących
połacinielubpopolskupoetówiprozaików,aleteżkopistów,zbieraczytekstów,tłumaczy,teoretyków,
leksykografów,animatorówiprotektorówważniejszychdzieł,posiadaczyksiąg,wktórychzostałyza-
pisaneważneutwory,drukarzy,atakżewybranychmuzykóworazmalarzyiluminatorówważniejszych
kodeksów.
Gdybyrygorystycznieograniczyćsiędoliczbowegozestawieniaosóbtworzącychliteraturę,należałoby
uwzględnićgrupęok.150pisarzy,niekiedyznanychtylkozimienia,niekiedyzaśdobrzeizpewnądo-
ząścisłościusytuowanychwczasieiposiadającychudokumentowanebiografie.Należyjeszczepodkre-
ślić,żeowonusytuowaniewczasie”niemalzzasadyniepokrywasięściślezkalendarzowymigranicami
stuleci;przyporządkowaniedanejosobyokreślonemuwiekowipozostajewięczkoniecznościchwiej-
neiwpewnejmierzezależyoddecyzjibadacza.Należynadtopodkreślić,żedoXIVw.włączniemoż-
nawskazaćautorówpiszącychtylkopołacinie;informacjeopisarzach(niedziełach!)językapolskiego
dotycządopieroXVstuleciaoraz1.połowyXVIw.Otowięcliczbautrwalonychhistorycznietwórców
wkolejnychokresachpolskiegośredniowiecza:
X-XIw.-5(wtym4obcegopochodzenia),
XIIw.-5?(wtym2?obcegopochodzenia),
XIIIw.-12,
XIVw.-17,
XVw.-75(wtym15piszącychpopolsku,coodpowiada1/5całości),
1.połowaXVIw.-35(wtym15piszącychpopolsku,coodpowiadaokołopołowiecałości).
Ograniczającsięwdalszymciąguwyłączniedouwzględnionychwtymzestawieniupisarzysensustricto
(poetówlubprozaików),postawimypytanieoichwykształcenie.Gruntownewykształceniewszkołach
różnegotypu,np.katedralnychlubzakonnych,aodczasupowstaniauniwersytetówtakżeuniwersytec-
kie,zdobywanepoczątkowotylkopozakrajem,awXVw.przedewszystkim(niekiedywyłącznie)wKra-
kowie-wykazująbiogramyniemalwszystkichpisarzy.Czasembrakujewiarygodniepoświadczonych
informacjiwtejdziedzinie,alefaktuprawianiatwórczościliterackiej,wwiększościłacińskiej,stanowido-
wódposiadanegoprzeznichwykształcenia,przynajmniejnapoziomieśrednim.Należypodkreślić,że
dotyczytotakżeautorówpiszącychpopolsku.NatymtleintrygującorysujesięsylwetkaBernardazLu-
blina,któryprzedosiemnastymrokiemżycia,kiedymusiałpodjąćzarobkowąpracęskryby,mógłukoń-
czyćjedyniejakąśszkołęparafialną,amożeteżkatedralną,oczymjednakbrakinformacji,natomiast
jegopóźniejszarozległawiedza,znajomośćpismneoplatonikówflorenckichiwieludziełłacińskich,nie-
zależnienawetodświetnejtwórczościliterackiejwjęzykupolskim,każątraktowaćgoraczejjakogenial-
negosamoukaniżwykształconegointelektualistę.
NauwagęzasługujewyodrębniającasięztłapisarzyXVoraz1.połowyXVIw.grupauczonych:
gruntowniewykształconychduchownych,wykładowców,aczęstoznanychprofesorów,pełniących
IX
