Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrzysztofDunin-Wąsowiczprzypuszcza,żepiśmiennictwodotycząceobozów
wznikomymtylkostopniudocierałodoczytelnikaniemieckiegowRzeszy118.Pod-
kreślazarazem,żespotkałosięonozzainteresowaniemwkrajachzachodnich,jak-
kolwiekniepowszechnym,ograniczonymgłówniedointelektualnychelitiśrodowisk
lewicowych119.Należywspomnieć,żezapotrzebowanienatenrodzajpiśmiennictwa
istniałoiwPolsce,dyktowanetyleżciekawościąiniepokojemwobectego,codzieje
sięwkrajusąsiednim,jakrównież-sądzę-swoistąegzotykąprezentowanegownim
świata.
1.4.publikacjewpolsceipopolsku
Wwypowiedziachzarównokrytyków,jakihistorykówliteraturypolskiejznaleźć
możnaopinielubprzynajmniejsugestie,jakobySewerynaSzmaglewskapierwsza
podjęłasięopisurzeczywistościniemieckiegoobozukoncentracyjnegolubżejejDymy
nadBirkenau,opublikowanew1945roku,sąpierwsząwydanąpozakończeniuwojny
(ściślej:kapitulacjiNiemiec)literackąrelacjąoobozachkoncentracyjnych/zagłady,
wszczególnościoAuschwitz120.Otóżksiążkataniejestanipierwsząwydanąpowy-
zwoleniuziempolskichspodokupacjiniemieckiejrelacjądotyczącąAuschwitzczy
innegoobozu,aniteż-jakwynikazprezentowanychrozważań-niejestpierwszym
opisemniemieckiegoobozukoncentracyjnego.Więcej,niejestnawetpierwszymopi-
semobozukoncentracyjnego/zagładywjęzykupolskim,anipierwszym,jakiukazał
sięwPolsce.Pominętutajwcalelicznepublikacjewnaszymjęzyku,jakieukazały
sięwczasiedrugiejwojnyświatowejoraztużpojejzakończeniu,jeszczew1945
roku(poświęcamimbowiemnastępnyrozdział).Przedmiotemuwagiczynięobecnie
wyłącznieprzedwojennepublikacjedotycząceniemieckichobozówkoncentra-
cyjnych-drukowanewPolsce(popolskuiwjęzykachobcych,tekstyoryginalne
iprzekłady)orazpozajejgranicami(tekstywjęzykupolskim).
118
OdmiennegozdaniajestTadeuszCieślak.Wjegoopinii,dowodemdotarciategotypupiśmiennictwa
dowielumieszkańcówRzeszyjestopublikowanienanty-brunatnej”księgiSchäfera.Cieślakpodkre-
śla,żesprawaobozówbyładobrzeznananiemieckiemuspołeczeństwu,takżedziękilicznymnotat-
komoobozach,zamieszczanymwprasiehitlerowskiej,oczywiściezaopatrzonymwodpowiednią
interpretację(tenże:Oranienburg-Sachsenhausen...,dz.cyt.,s.7-8).
119
KrzysztofDunin-Wąsowicz:Ruchoporu...,dz.cyt.,s.161-163.
120
Zob.np.HenrykVogler:Lirykaipiekło.nDziennikPolski”1946,nr69,s.7;[b.nazw.aut.]:Oświę-
cimskieksiążki.nWolniLudzie”1947,nr5,s.3;AndrzejZ.Makowiecki:Opowieśćozagładzie:Se-
werynySzmaglewskiej„DymynadBirkenau”.nKultura”1969,nr26,s.3.DodajmyopinięLudwika
Rajewskiego(SewerynaSzmaglewska.nNastraży”1963,nr23,s.11),byłegowięźniaAuschwitz,
autorapracdotyczącychliteraturylagrowej:nByłatopierwszarelacjaohitlerowskimoboziezagłady
wOświęcimiu”,atakżegłosDariuszaKuleszy:nProzalagrowapojawiłasięwkrajuniemalbez-
pośredniopozakończeniuwojny.SewerynaSzmaglewskaopublikowałaDymynadBirkenau
(1945),ZofiaKossakzatytułowałaswojeobozowewspomnieniaZotchłani(1946).JerzyAndrzejew-
skiiWojciechŻukrowskiwydaliwojennetomyopowiadań,którezawierałytekstylagrowe”(tenże:
Dwieprawdy.ZofiaKossakiTadeuszBorowskiwobecobrazuwojnywpolskiejprozielat1944-1948.
Białystok2006,TransHumana,s.213;podkr.A.M.).
41
