Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
https://doi.org/10.18778/8331-276-7.01
Łódźmodernistycznatomiasto-wyzwanieestetyczneipolityczne,miastoparadoksów:
brudne,biedneizaniedbaneijednocześnieostentacyjniebogate;zacofanespołecznie
inowoczesnejakoośrodekprzemysłowy.Byłaśrodowiskiem,gdziezrodziłsięspołeczny
fermentmodernizacyjny,któregokluczowymwpolitycznymwymiarzeakordemstałasię
rewolucjalat1905–1907,zapoczątkowanawgłębiRosji,inicjującagwałtownewydarzenia
wróżnychpolskichmiastach,alenajdramatyczniejszeinajbardziejkrwawewłaśniewŁodzi.
Konsekwencjąrewolucyjnychwydarzeńbyłozapoczątkowanieprocesuważnych
zmianinfrastrukturalnychikulturalnych,którewprzypadkuŁodziwyznaczyłydrogę
dochodzeniadonowoczesnościipozycjilokalnejmetropolii,jakąmiastoosiągnęłoosta-
tecznieuschyłkuIIRzeczpospolitej.Jednymzważniejszychnastępstwrewolucjibyło
nieznaczneposzerzenieswobódobywatelskichorazzmianaprzepisówdotyczącychcen-
zury.Obowiązującąwcześniejcenzuręprewencyjnązniesionoiwprowadzonocenzurę
represyjną,polegającąnakontrolowaniuwydawnictwpoichwydrukowaniu;takaforma
cenzuryułatwiałauzyskaniezgodynawydawanienowychpism.Rozwójprasyprzyczy-
niłsięzaśdopropagowanianowychideiorazpartycypacjispołecznościłódzkiejwżyciu
publicznym.Dziennikiwjęzykupolskim,rosyjskim,niemieckimiwjidyszpozwalały
dotrzećdoszerokichmasczytelników.Nałamachprasyprowadzonodebatydotyczące
kształtużyciaspołecznego,odbicieznajdowałytamważnewydarzeniapolityczne,społecz-
neikulturalne,sporyideologiczneiartystyczne,zajmowanosiękwestiamizwiązanymi
zobyczajowością,emancypacją,modernizacją.
StaranneprzebadanieżyciaspołecznegoikulturalnegoŁodziwXIXstuleciuorazko-
lejnychczterechdziesięcioleciachdajemożliwośćpochwyceniaspecyficznychelementów
nietylkopolskiej,aleszerzejśrodkowoeuropejskiejdrogidonowoczesności.
Pierwszafalarewolucjiprzemysłowejniedotarłaodrazunaziemiepolskie,których
gospodarkamiałaprzezstuleciawdominującymstopniuagrarnycharakterijakotaka
wkroczyławwiekXIX.Wysiłekmodernizacyjnypodjęłydopierowpierwszychlatachpo
kongresiewiedeńskim1815rokuwładzezależnegoodRosji,okrojonegoKrólestwaPol-
skiego.Najważniejszymizkulturowejorazspołecznejperspektywyniezwykłymośrod-
kiemprodukcyjnymwykorzystującymówczesnenajnowszewynalazkitechniczneispo-
sobyorganizacjipracystałasięwówczasŁódź.Obokpowstałegowśredniowieczu,mało
znaczącegomiasteczkarolniczegoutworzonowłaściwieexnihilo,decyzjąadministracyjną
podjętągłówniezpowodułatwegodostępudowódlokalnychrzek,osadęprzemysłową,
wktórejpracęimiejscedożyciamogliznaleźćzarównoosiedleńcypochodzącyzów-
czesnychpaństwniemieckich,jakizCzechiMoraworazpotomkowiepolskichrodzin
chłopskich,Żydzi,atakżeprzybyszezgłębiCesarstwaRosyjskiego.