Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
9
wsystemierozrywkowymŁodzi(2013)9orazKarolinyKołodziejObrazŁodziwpiśmien-
nictwiepozytywistyczno-młodopolskim(2009)10;ważneartykułyAgatyZysiakTedesirefor
fullness.Tefantasmaticlogicofmodernizationdiscoursesattheturnofthe19thand20th
centuryinŁódź(2014)11iAndreasaKosserta(Promisedland’?Urbanmythandtheshaping
ofmodernityinindustrialcities:ManchesterandLodz(2006)12.
Zamieszczonewnaszejpublikacjistudiaiszkicepodejmująnanowo–aczęstoporaz
pierwszy–ważnekwestiezwiązanezŁodziąjakoprowincjonalnymmiastemmoderni-
stycznym,analizującjewwieluwymiarach,wewzajemnymichprzenikaniusięiuzupeł-
nianiu.Istotneokazałosięprzeanalizowanieróżnychokoliczności,któredeterminowały
rozwójmiasta.Wpierwszejkolejności:okolicznościpolitycznych,zwłaszczawynikających
zwieloetnicznegocharakterumiasta–usytuowanegonaperyferiachCesarstwaRosyjskie-
go,apotem,poodzyskaniuprzezPolskęniepodległościw1918roku,jednegozwięk-
szychośrodkówodrodzonegopaństwa.Ważnebyłoteżzbadaniespecyfikiskomplikowa-
nychlokalnychrelacjispołecznych,wtymzwłaszczaruchówemancypacyjnychwsytuacji
ogromnychnierównościekonomicznych.Łódźbyłajednymzpierwszychpolskichmiast,
wktórymdoszedłdogłosuzorganizowanyruchrobotniczy,zarównolewicowy,jakika-
tolicko-narodowy.Byłanajdosłowniejmiastemkobiet–zewzględunacharakterpracy
wdominującymwmieścieprzemyślewłókienniczym.Miastemwielukonfesjioraz,ażdo
1939roku,kilkuwspółegzystującychwspólnotjęzykowychietniczno-kulturowych.Wy-
siłekmodernizacyjnypodejmowanywŁodziwiązałsięzposzukiwaniemnowychsposo-
bóworganizowaniajejprzestrzeniarchitektonicznejipowolnegobudowaniainfrastruk-
turyniezbędnejwnowoczesnymośrodkumiejskim(gmachówużytecznościpublicznej,
siecielektrycznej,liniitramwajowych,kanalizacjiiwodociągów).
ZjawiskiemniezwyklezróżnicowanymiinteresującymjestliteraturadotyczącaŁodzi
wróżnychokresachjejrozwoju.Pisarzeipublicyściwielokrotniepróbowalizdefiniować
Łódź,aponieważdynamiczne,wieloetniczneiwielowyznaniowemiastoniepoddawało
sięprostemuopisowi,wokreślaniujegospecyfikiuciekanosiędometafor:nbawełniany
gród”,nkominogród”,nziemiaobiecana”,nzłemiasto”,numorusanyKopciuch”.Tużprzed
wybuchemIIwojnyświatowejpoetaGrzegorzTimofiejewpodsumował,żeŁódźjestnie-
ustannąintrygującązagadką,jakSfinks.
OnowoczesnościŁodziświadczyłaprzedewszystkimgwałtownaindustrializacja,wią-
żącasięzpostępemtechnicznymimechanizacjąprodukcji.Dlategonałamachprasyczę-
stonazywanomiastonpolskimManchesterem”wanalogiidoośrodkarewolucjiprzemy-
słowejwAnglii–cywilizacyjnegocentrumXIX-wiecznegoświata,główniezewzględuna
podobnąwłókiennicząmonokulturęprzemysłowąirówniebrutalnewobuprzypadkach
9Ł.Biskupski,Miastoatrakcji.NarodzinykulturymasowejnaprzełomieXIXiXXwieku.Kinowsystemie
rozrywkowymŁodzi,Warszawa2013.
10K.Kołodziej,ObrazŁodziwpiśmiennictwiepozytywistyczno-młodopolskim,Łódź2009.
11A.Zysiak,Tedesireforfullness.Tefantasmaticlogicofmodernizationdiscoursesattheturnofthe19th
and20thcenturyinŁódź,nPraktykaTeoretyczna”2014,t.13,nr3,s.41–69.
12A.Kossert,(Promisedland?’Urbanmythandtheshapingofmodernityinindustrialcities:Manchester
andLodz,[w:]Imaginingthecity,edsC.Emden,C.Keen,D.Midgley,vol.2:Tepoliticsofurbanspace,
Bern2006,s.169–191.
