Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
odczytywane.Termintenniemiałniczegowspólnegoztakimsa-
mym,używanymoddrugiejpołowyXIXw.naokreśleniewłaściciela
wielkiego,zmechanizowanegozakładuprzemysłowego.Zgodnie
zówczesnymduchemjęzykazarównopolskiego,jakiniemieckiego,
nfabrykant”fabrykował,czyliwytwarzał,produkowałjakiśwyrób23.
PierwszepróbyrozwinięciawŁodziprodukcjibawełnianejnie
byłyzachęcające.W1828r.przybyłzChemnitzdoŁodziChristian
FriedrichIrrgang,przywożączesobądziesięćwarsztatówdopro-
dukcjicienkichtkaninbawełnianych.Gdydwalatapóźniejrozpo-
czynałprzygotowaniadobudowymurowanegodomuwosadzie
Łódka,nieoczekiwaniezmarł24.Od1826r.przebywałwŁodziAn-
toniWilhelmPotempa,drukarzperkaluzWrocławia.Deklarował
uruchomieniepodobnegoprzedsiębiorstwazdziesięciomastołami
drukarskimi.Odpoczątkuswejdziałalnościłamałjednakwarunki
umowypodpisanejzKomisjąWojewództwaMazowieckiego,aprzed
1831r.zbankrutował25.W1829r.pojawiłsięwŁodziJanTraugott
Lange,właścicielfarbiarniprzędzywChemnitzizadeklarowałuru-
chomieniepodobnegoprzedsiębiorstwaspecjalizującegosięwbar-
wieniuprzędzyitkaninwkolorzenczerwienitureckiej”,cobyło
wówczasszczytemkunsztufarbiarskiego.Otrzymałnatencelwy-
sokąpożyczkęrządową.Zuruchomieniemfarbiarnizwlekał,tłu-
macząctokoniecznościąsprowadzeniazzagranicyniezbędnych
chemikaliów.NaobszernejparcelizdostępemdorzekiJasieńzaczął
siętrudnićdrukowaniemperkali.Podczasjednegozlicznychwy-
jazdówdoWarszawy,gdzieprawdopodobniechciałosiąść,utonął
podczaskąpieliwWiśle.Jedynymśladempoprojekcietejinwestycji
jestnazwaulicyCzerwonej,biegnącejpośladziepółnocnejgranicy
nieruchomościLangego.
23
S.B.Linde,Słownikjęzykapolskiego,t.1,Lwów1854,s.636;C.Wischermann,
PreußischerStaatundwestfälischeUnternehmer,Köln-Weimar-Wien1992,
s.262.
24
A.Rynkowska,DziałalnośćgospodarczawładzKrólestwaPolskiegonatere-
nieŁodziprzemysłowejwlatach1821-1831,Łódź1951,s.61.
25Tamże,s.84-87.
32
KrzysztofPawełWoźniak
tf
ł
i
