Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Łódzkastatystykaakademicka
16
idymówz1789rokubyłpierwszymspisempaństwowym,tojeszczewcze-
śniej,bojużodXVIwiekupojawiłysięnaziemiachpolskichróżnegorodza-
jurejestry,inwentarzeispisy(np.spisyludnościdiecezjikrakowskiejzlat
1747–1749ipłockiejz1773,1776i1778roku)sporządzonedlacelówpodat-
kowych,gospodarczych,wojskowychikościelnych.Zawartewnichdane
liczbowesądziścennymiźródłamistatystycznymisłużącymidoróżnych
szacunkówianaliz.
OgólnewynikipierwszegospisubyłyprzezMoszyńskiegoprezentowa-
newSejmie19kwietnia1790roku.Porównanowówczasdokonanywymiar
dobrowolnegopodatkunawojskozflosiadłością”wposzczególnychwoje-
wództwachiprowincjach.
Statystycznametodawymiarupodatkunawojskopolegałanaustale-
niuzaktziemskichwartościdóbrwpróbie,naktórąskładałasięcałość
majątkówwostatnich11latachbędącychprzedmiotemtransakcjikupna-
-sprzedaży.Przypomocyfldywizora”wpostaciznanejliczbydymówwar-
tościdóbrzpróbkiprzenoszononapozostałemajątkiwpowiecie.Projekt
tensprowadzałsiędozastosowaniametodystatystycznejdodziśunikalnej
wświecie.
NatejsamejsesjiMoszyńskizaprezentowałposłomisenatoromopra-
cowaneprzezsiebietablicestatystyczneobrazującestanRzeczypospolitej,
któredowodziłyuprzywilejowaniapodatkowegoWielkopolskiipokrzyw-
dzeniaWielkiegoKsięstwaLitewskiego,zodwołaniemsiędomiarstaty-
stycznych,takichjakśrednialiczbadymów(domów),ludnościiwysokości
płaconychpodatkównamilękwadratowąpowierzchnidlakażdegowoje-
wództwa.Wartopodkreślić,żewswoimszacunkuliczbyludnościprzyjął
jakomnożnik6osóbnadym,określajączaludnieniecałegokrajunaprawie
7
,4mlnmieszkańców.ZnazwiskiemMoszyńskiegomożemyrównieżwią-
zaćwprowadzeniecorocznejewidencjiruchunaturalnegoludności.Wpro-
tokołachSejmuCzteroletniegozachowałsiębowiemwłasnoręcznieprzez
niegonapisanyprojektodnoszącysiędotychżezagadnień,wskazujący
narozległośćhoryzontówmyślowychibadawczychjegoautora.
WziąłtakżeczynnyudziałwpracachDeputacjiKorekcyjnej,próbującej
w1792rokuwobeczaniżonychwpływówzflofiarydziesiątegogrosza”zba-
dać,którepowiatyiwojewództwazaniżałyzeznaniapodatkowe,przyjmu-
jączapodstawę,choćwzmienionymkształcie(transakcjezlat1784–1789),
wcześniejproponowanąprzezMoszyńskiegometodęstatystyczną.
W1811rokuzostałautworzonapierwszaKATEDRASTATYSTYKI
wSzkolePrawaiAdministracjiwWarszawie.JejkierownikiemzostałWaw-
rzyniecSurowiecki–profesorSzkołyPrawaiAdministracjiwWarszawie
wlatach(1811–1812).Zpracpoświęconychstatystycenauwagęzasługują
prowadzoneprzezniegowykłady,którezachowanezostałydodziśjako
